■ کاخ عشرت آباد میان ساخت و ساز محو می‌شود

به رغم تلاش مسئولان میراث فرهنگی و شورای شهر تهران

کاخ عشرت آباد میان ساخت و ساز محو می‌شود

اسکلت‌های فلزی اطراف کاخ عشرت آباد لحظه به لحظه بالاتر می‌روند. اکنون منظر بصری کلاه فرهنگی از سمت جنوب کاملا کور شده است. این در حالی است که بارها و بارها مسئولان میراث فرهنگی و شورای شهر عنوان کردند که با مالکان کنونی این اثر برای توقف این ساخت و سازها به توافق رسیده اند.

هر روز اسکلت‌های فلزی اطراف کلاه فرهنگی کاخ عشرت آباد بالا و بالاتر می‌رود. اکنون قد این آهن‌ها از کاخ هم بالا زده و منظر جنوبی کاخ کاملا کور شده است. نه تنها منظر جنوبی کاخ بلکه یکی از مهمترین چشم‌آندازهایی که هنوز به سوی دماوند باز بود، برای همیشه مخدوش شد.

این در حالی است که کاخ کلاه فرنگی عشرت آباد در تاریخ 23 فروردین 1346 با شمارهٔ ثبت 648 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. عمارت کلاه فرنگی عشرت آباد ساختمانی از دوره قاجار است که در خاور تهران، در میدان عشرت‌آباد (میدان سپاه)، پادگان عشرت‌آباد (پادگان ولیعصر) جای گرفته است.

پیشتر پس از بازدید احمد مسجد جامعی، عضو شورای شهر و مسئولان میراث فرهنگی و شهرداری از منطقه 6 تهران که این کلاه فرنگی هم در آن جای گرفته، قرار بود که با مسئولان سپاه برای صیانت از این کاخ وارد مذاکره شوند.

علی‌رضا تابش، مسئول دفتر رییس سازمان میراث فرهنگی هم در گفت و گو با رسانه‌ها عنوان کرده بود که وضعیت کاخ عشرت‌آباد در جلسه‌ای میان مسئولان مربوطه مورد بررسی قرار گرفته است.

رجبعلی خسروآبادی، رییس اداره میراث فرهنگی تهران هم وعده‌هایی مبنی بر پیگیری حفاظت از این بنای تاریخی و نشکستن حریم آن را داده بود. با این وجود امروز اسکلت‌های فلزی از سر کلاه فرنگی تاریخی بالا زده اند.

در حال حاضر روند ساخت و ساز در تهران به حدی سرعت گرفته که بسیاری از بناهای تاریخی آن در خطر هستند، نه تنها این کاخ در میدان سپاه بلکه حریم کاخ موزه قصر نیز با ساخت پاساژ تهدید شده است.

کاخ عشرت آباد از کاخ‌های ییلاقی ناصرالدین‌شاه در بیرون از حصار تهران بود که پس از سرنگونی دودمان قاجار، کاخ و خانه‌های پیرامون آن در اختیار نهادهای نظامی قرار گرفت. این کاخ همچون کاخ سلطنت‌آباد، قصر فیروزه و کاخ نیاوران که در مناطق پیرامونی تهران ساخته شده بودند بیشتر کاربری تشریفات و ییلاقی داشتند.

پس از سرنگونی دودمان قاجار این باغ و کاخ همراه با خانه‌های دور حوض برای کاربری پادگانی به شهربانی واگذار شد و از آن رو آن را پادگان «شهربانی» یا «عشرت‌آباد» نامیدند. از همین رو تاریخچه عمارت کلاه‌فرنگی «عشرت‌آباد» با نظامیان همراه شد، تا جایی که زندان درون پادگان به نام "زندان عشرت‌آباد" خوانده می‌شد.

رهبر انقلاب اسلامی نیز پس از رویداد 15 خرداد 1342 به‌مدت یک ماه و هفت روز در این زندان بازداشت بود. پس از چند سال این پادگان به نیروهای گارد پهلوی واگذار شد. در زمان انقلاب 1357 یکی از راهبردی‌ترین تسخیرهای انقلابیون بود. در جریان تسخیر پادگان بنای کاخ عشرت‌آباد هم بسیار آسیب دید و هنوز هم آثار تیر و گلوله بر دیوارها و بدنه آن دیده می‌شود. با پیروزی انقلاب این پادگان توسط نیروی‌های سپاه پاسداران مصادره شد و بعدها به نیروی هوایی سپاه اختصاص یافت که به نام "پادگان ولیعصر" تغییر نام پیدا کرد.

این بنا در سال 1346 در سیاهه آثار ملی ثبت شد اما به دلیل نظامی بودن محوطه امکان بازدید و نگهداری و بازسازی وجود نداشت. هم اکنون از همه خانه‌های کوچک، محوطه و کل مجموعه تنها کاخ اصلی بر جای مانده است.