زاینده رود تبرئه شد؛ خشکی کارون دلایل برون مرزی دارد
بهشت‌آباد طرحی کاملا کارشناسی است طی چند سال گذشته حوضه زاینده رود به دلیل طرح های بزرگ صنعتی، جمعیت میلیونی مهاجر و بارگذاری های بیش از حد و غیرقانونی در بالادست زاینده رود، به شدت با بحران کمبود آب مواجه شده است. به همین علت طرح های انتقال بین حوضه ای و انتقال آب از حوضه دز- کارون به زاینده رود، بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفته است تا این حوضه را از بحران جدی نجات دهد. بهشت‌آباد یکی از طرح هایی است که برای انتقال آب از سرشاخه های کارون به فلات مرکزی ایران در حال اجراست. اما مخالفان این طرح در استان خوزستان، پیشروی آب شور دریا و نابودی نخلستان های خرمشهر و آبادان و خشک شدن کارون را دلیل مخالفت خود با طرح انتقال آب رودخانه بهشت آباد به فلات مرکزی می دانند. اما ناصر حاجیان، استاد منابع آب دانشگاه معتقد است که طراحی و اجرای تمام پروژه های مهندسی براساس مطالعات منطبق با استانداردهای موجود و توسط مهندسان مشاور با صلاحیت انجام می پذیرد که طراحی و اجرای پروژه های مهندسی منابع آب نیز مستثنا از قانون فوق نیست و نیازی به ناراحتی افراد غیرمتخصص در این رشته نیست. به همین علت می بینیم با توجه به اینکه سال های زیادی از احداث تونل های اول و دوم کوهرنگ می گذرد تاثیری بر رودخانه کارون نداشته است. وی می گوید: در واقع براساس نیازها در بخش های مختلف یک کشور، توسعه های صنعتی و جمعیتی شکل می گیرد که گاهی با پتانسیل منابع آب موجود همخوانی ندارد و لازم است تا اقدامات لازم برای تامین آب از طریق انتقال بین حوضه ای صورت پذیرد. اما آیا دلایلی که برای مخالفت با اجرای این طرح مطرح می شود، کارشناسی است؟ 
ذخیره کردن آب در پشت سدها دلیل کم شدن آب کارون رودخانه اروندرود از به هم پیوستن سه رودخانه کارون، دجله و فرات تشکیل شده است و به گفته لطف الله ضیایی، کارشناس آب، در گذشته رودخانه‌های دجله و فرات با ۱۵۰ میلیارد مترمکعب آب در سال و دبی چند هزار متر مکعب در ثانیه جبهه ای از آب شیرین را روانه اروند رود می کردند که مانع پیشروی آب شور دریا می شد. اما در سال های اخیر کشورهای ترکیه، عراق و سوریه با ساختن چندین سد مخزنی بزرگ جلوی ورود آب شیرین به اروند رود را گرفته اند و در نتیجه نبود آب کافی در اروندرود آب شور دریا به سمت خشکی پیشروی کرده است. در مجموع دو سد کیبان و آتاتورک در ترکیه ۷۹ میلیارد مترمکعب و دو سد طبقه و تشرین در سوریه ۱۳ میلیارد مترمکعب و سدهای دوکان، دربندیخان، حمرین، موصل، حدیثه در کشور عراق ۳۱ میلیارد مترمکعب آب را ذخیره می کنند. 
به گفته ضیایی، این چند سد حجم آب اروندرود را ۱۲۳ میلیارد مترمکعب در سال کاهش می دهند و این کاهش عظیم حجم آب ورودی به اروندرود علت اصلی پیشروی آب شور دریا به طرف نخلستان های خرمشهر و آبادان است. این کارشناس آب تصریح می کند: متأسفانه هم‌میهنان ما در خوزستان به جای محکوم کردن ترکیه و درخواست از مسئولان برای شکایت به مجامع بین المللی، انتقال آب به زاینده‌رود را علت این پدیده تصور کرده اند و دست ترکیه باز گذاشته شده است تا پروژه دیگری به نام «گاپ» را که با احداث سدهای جدید بر روی رود فرات از آب این رودخانه برای زیر کشت بردن یک میلیون و شصت هزار هکتار اراضی، علاوه بر طرح های قبلی، برداشته می شود به اجرا درآورد. کارون آب مازاد بر مصارف و نیاز محیط زیست دارد خشک شدن کارون از نگرانی های جدی است که از طرف مخالفان طرح بهشت آباد مطرح می شود. لطف الله ضیائی در این مورد، می گوید: آمار مستند سازمان آب و برق خوزستان و وزارت نیرو نشان می دهد کارون آب مازاد بر مصارف و نیاز محیط زیست دارد. مطابق مطالعات وزارت نیرو (بهان سد ـ ۱۳۹۱) میانگین ۴۱ ساله آب خروجی از حوضه کارون در خرمشهر ۱۲.۶ میلیارد مترمکعب در سال بوده و میانگین حجم آب مازاد برمصارف در دوره ۵ ساله ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۱ که دوره خشکسالی است بالغ بر ۹۲۸۸ میلیون مترمکعب بوده است. این رقم با احتساب حجم مصرف نشده ذخیره سدهای حوضه دز ـ کارون در پایان سال آبی و حجم خروجی از ایستگاه اهواز پس از کسر ۴۷۰۰ میلیون مترمکعب مصارف پائین دست و نیاز زیست محیطی به دست آمده است و در نتیجه بنابر آمار مستند، حوضه دز ـ کارون با کمبود آب روبرو نیست. وی با تاکید بر اینکه ذخیره کردن آب در پشت سدها با هدف به حداکثر رساندن تولید برق دلیل کم شدن آب کارون نسبت به سال های گذشته است، می افزاید: باید توجه داشت تأمین مصارف و نیازهای زیست محیطی باید ملاک داوری باشد. در واقع سدهای کارون با رویکرد به حداکثر رساندن تولید برق مدیریت می شود و این نوع مدیریت مستلزم تلاش برای پر نگه داشتن سدها از یکسو و منطبق نبودن خروجی سدها با نیازهای پائین دست به آب است و نتیجه این رویکرد چند میلیارد مترمکعب ذخیره آب در مخازن سدها و از طرفی گلایه مردم از کمی آب کارون است. این کارشناس آب تصریح می کند: سیلاب‌ها به طور کامل قابل ذخیره نخواهد بود و از آب بهره برداری بهینه نمی شود. برای کشوری که آب کمیاب است به بهای کاهش محدود بازده تولید برق، باید بهره برداری هر چه موثرتر از آب مبنای عمل باشد. 
آلودگی کارون و مزارع نیشکر برخی از کارشناسان نیز مشکل کارون را نیشکری می دانند که در حاشیه آن به خصوص در مناطق بعد از کارون ۳، کشت می شود. در این میان به علت نبود زهکش برای انتقال آب برگشت از مزارع نیشکر به طور مستقیم به دریا، این آب به کارون برمی گردد و باعث آلودگی آب کارون می شود و در نتیجه نباید تصور کرد که این آلودگی ناشی از پس زدگی آب دریا و کم آبی کارون است و این کم کاری وزارت نیرو در سال های قبل باید جبران شود. از طرفی میزان آب ذخیره شده پشت سدهای کارون در حد قابل قبول است و وجود این مخازن آبی برای کمبود آب در کارون نگران کننده نخواهد بود. باید در نظر داشت که آبی هم به جای دیگری منتقل نشده است تا توجیهی برای کم آبی کارون باشد و در واقع باید از دیدگاه منطقی به این مساله نگاه شود.
|
