■ بافت شرقی نقش‌جهان؛ مدیریت شهریِ اصفهان داوریِ شورای عالی را نادیده می‌گیرد

شورای عالی معماری و شهرسازی، رویکرد مرجع در تخریب‌های بافت شرقی میدان نقش‌جهان را «مرمت شهری» اتخاذ کرده، اما پیش از ابلاغ آن، مدیریت شهری اصفهان با نادیده گرفتن داوری‌های این شورا، در تلاش برای توجیه طرح دسترسی از میان بافت تاریخی است ...

تاریخ ارسال: شنبه 18 بهمن 1399

بافت شرقی نقش‌جهان؛
مدیریت شهریِ اصفهان داوریِ شورای عالی را نادیده می‌گیرد

گرچه مصوبه پیشین شورای عالی معماری و شهرسازی به صراحت هرگونه اقدام تخریبی در بدنه حافظ و ایجاد هرنوع گذری را ممنوع دانسته و در ماه‌های اخیر، پیرو جلسات کمیته فنی سه شورای عالی معماری و شهرسازی، رویکرد مرمت و رفوی شهری برای ساماندهی بافت تخریب شده شرق میدان نقش جهان مورد تایید بوده است اما سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری به همراهی شورای شهر اصفهان، جلسه داوری‌ تشکیل داده تا دوباره همه هفت طرح پیشنهادی از جمله طرح این سازمان یعنی ایجاد دسترسی در بافت تخریبی بررسی و داوری شود و بعد از طی مراحل، نتیجه را به شورای عالی شهرسازی و معماری برای اعلام نظر نهایی منتقل کنند. نتیجه چرخه‌ای که باز باید از فیلتر این کمیته فنی سه بگذرد و در این میان این تنها زمان است که از دست می‌رود.

کارشناسان، جلسه داوری مدیریت شهری اصفهان را نادیده انگاشتن کمیته فنی سه شورای عالی شهرسازی و معماری دانسته‌اند، اقدامی که گویا از پس آن مدیریت شهری سعی در توجیه و تکاپو در عرضه دوباره طرح دسترسی در بافت تاریخی را دارد، این در حالی است که پیشتر شورای عالی معماری و شهرسازی هر نوع ایجاد گذر، چه سواره و چه پیاده را در این بافت رد کرده و اجماع نظر کارشناسان در جلسات اخیر کمیته فنی سه مرمت و رفوی شهری بوده است. پیش‌تر ابعاد بزرگ‌تر ایجاد دسترسی در بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان، با گذری به نام «آقا نورالله نجفی» توانست ۱۲ خانه ارزشمند و ساباط‌های تاریخی بافت حریم میدان نقش جهان را با مصوبه کمیسیون ماده پنج ویران و وضعیت یکی از بافت‌های تاریخی ویژه اصفهان در مجاورت میدان جهانی ایران را با شرایط دشواری روبه‌رو کند که هم از سویی پاره شدن بخشی از بافت تاریخی و ارزشمند است و از سویی دیگر ایجاد شرایط نامساعد و بلاتکلیفی برای ساکنان این بافت. بلاتکلیفی‌ای که حالا دست‌آویزی شده برای مجموعه مدیریت شهری اصفهان تا طرح ایجاد پیاده‌راه در محدوده تخریبی را پیگیری و در پس توجیه و مشروعیت بخشیدن به آن باشد.

در پیگیری‌های ایرنا، سازمان نوسازی و بهسازی به این رسانه ملی گفت که اگر مصوبه نهایی شورای عالی شهرسازی و معماری درباره تصمیم‌گیری برای ساماندهی بافت تخریب شده شرق میدان نقش جهان به استان ابلاغ شود، آنها این ماجراها را تمام می‌کنند. اما آن‌چه برخی کارشناسان مرمت شهری، شهرسازان و معماران و پویش‌های مردمی می‌گویند این است که چرا مدیریت شهری اصفهان مراجع قانونی را نادیده می‌انگارد و موازی‌کاری می‌کند، در پس این اقدامات قرار است چه اتفاقات دیگری در ادامه آنچه بافت تاریخی میدان نقش جهان را ویران کرد، رقم بخورد.

جلسه‌ی داوری تعجب‌برانگیز مدیریت شهری اصفهان

گرچه جلسه داوری سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان با هماهنگی غیررسمی با اداره کل راه و شهرسازی اصفهان و تنها یک روز پیش از برگزاری بوده است اما محمد بهشتی، یکی از کارشناسان کمیته فنی سه شورای عالی شهرسازی و معماری تشکیل جلسه داوری مجدد در اصفهان را تعجب‌برانگیز دانست و گفت: طرح‌ها در کمیته فنی سه شورای عالی شهرسازی و معماری مطرح شد، چون مرجع قانونی اظهار نظر راجع به این مساله است در این کمیته هم بر رویکرد مرمت شهری تاکید شد و ملاحظاتی که باید مصوبه‌اش را اعلام کرده باشند. ولی شهرداری اصفهان و سازمان نوسازی و بهسازی همچنان بر طبل اینکه داوری اتفاق بیفتد و کسانی بیایند راجع به این طرح‌ها اظهارنظر کنند، می کوبد، اصلا ماجرا از چنین مرحله‌ای گذشته است؛ این معنی اش چیست؟ اعتبار قائل نبودن برای کمیته فنی سه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران؟. وی افزود: اسم من بدون اینکه از خودم سوال کنند جز هیات داورها گذاشته شده بود که درخواست کردم نام من را حذف کنند؛ چون این رفتار یک کار غیرقانونی و غیر متعارفی است که در اصفهان اتفاق می‌افتد. باورم نمی‌شد که چنین رفتار عجیبی داشته باشند، جایی که راجع به آن صحبت می‌کنند یکی از مهم‌ترین مکان‌های ایران است؛ کنار میدان نقش جهان، پشت مسجد شیخ لطف الله. این چیزها را که نباید با منافع کوتاه مدت و کوچک نگاه کنند.

بهشتی با گریزی به آن‌چه که با انگیزه ایجاد خیابان آقانجفی، بافت شرقی میدان نقش جهان را از دم تیغ گذراند، گفت: ایران تنها جایی نیست که بافت تاریخی دارد و در ایران هم تنها جایی که بافت تاریخی دارد، اصفهان نیست در همه دنیا شهرهایی که دارای سابقه تاریخی باشند، حتما یک بافت ارزشمند تاریخی هم دارند. در طول قرن بیستم تلاش‌هایی شده که بافت تاریخی از کهولت و مشکلاتی که داشتند فاصله بگیرند اما این رویکردِ تخریب بافت و تبدیل کردن به زمین خالی و ایجاد ساختمان‌های جدید چیزی است که ۵۰ سال پیش ترد شده است؛ در صورتی که ما هنوز شاهد این هستیم که این رفتارِ منسوخ شده همچنان در شهرهای مختلف ایران تکرار می‌شود؛ اینکه بیایم در داخل بافت تاریخی خیابانی بکشیم آنهم با این استدلال که باعث زنده شدن بافت می‌شود. یک مورد هم در جهان وجود ندارد که این کار را کرده و نتیجه گرفته باشند. کارشناس کمیته فنی سه شورای عالی معماری و شهرسازی ایران یادآور شد: در ایران متعدد اقداماتی از این جنس وجود دارد که آمده اند در داخل بافت خیابان کشیده اند اما یک مورد مثال بیاورند که آن بافت تاریخی احیا شده باشد همه فقط و فقط تخریب به جا گذاشته است.

رفوی شهری، تنها درمان زخم بافت شرقی میدان نقش‌جهان

به گفته بهشتی، دنیا به آخرین نتایجی که در خصوص بافت‌های تاریخی رسیده، مرمت شهری است. وی در این رابطه افزود: مرمت شهری مثل این می‌ماند که فرش گران‌قیمت با ارزشی داشته باشیم و یک تکه آن پوسیده و یا از بین رفته باشد. چه باید کرد؟ آن یک تکه را قیچی می‌کنید و به جایش پارچه اطلس می‌گذارید، چنین کاری که نمی‌توانید بکنید؛ این کار از ارزش فرش کم می‌کند تمام هنر شما باید این باشد که این فرش را رفو کنید؛ یعنی به وضع اصیلی که داشته است نزدیک‌اش کنید. این کارشناس ارشد شورای عالی معماری و شهرسازی ایران مثال رفو کردن بافت تاریخی پشت میدان نقش جهان و تشبیه این پهنه ارزشمند به فرش را به جهت آشنایی جامعه ایران با مفهوم رفوی فرش می‌آورد و از این جهت هم از نگاه وی بافت تاریخی این محدوده باید رفو شود.

بهشتی ادامه داد: این اما چیزی نیست که ما بخواهیم ابداع کنیم، پاریس و لندن، رم، ونیز، فلورانس و توکیو، کیوتو و نارا هم همین کار را کرده‌اند، در مورد بافت تخریب شده پشت میدان نقش جهان هم مرمت شهری محل رجوع است، نکته ای که وجود دارد این است که جامعه معمار و شهرساز ما باید این رویکرد را به رسمیت بشناسند، این رویکردی است که معمارها به صرف معمار بودن و شهرسازها به صرف شهرساز بودن بلد نیستند، ما در ایران دانش آموخته ‌هایی در سطح دکترا در رشته مرمت شهری داریم. وی گفت: مصوبه کمیته سه شورای عالی شهرسازی و معماری این است که اگر تخریبی در مکانی با این اهمیت و ارزش بافت تاریخی در جوار میدان نقش جهان صورت گرفته باید با این تخریب با رویکرد مرمت شهری مواجه شد، مدیریت شهری در این محدوده منافع خرد تعریف می‌کند و منافع کلان‌تر را نادیده می‌گیرد؛ این متاسفانه هنر شهرداری اصفهان در دوره‌های مختلف بوده است، خواهش ما این است که این کارها را بروید جای دیگری بکنید نه کنار بهترین موقعیت شهری در ایران. از نگاه بهشتی، آنچه در قالب نشست «کمیته داوری طرح‌های پیشنهادی گذر آقا نجفی» سه هفته پیش برای به اصطلاح تعیین تکلیف و نوع برخورد با بافت تخریب شده شرق میدان نقش جهان با میزبانی سازمان نوسازی و بهسازی و همراهی شورای شهر رخ داده است ، نادیده گرفتن مراجع قانونی است. وی با اشاره به مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری، تصمیم‌گیری در رابطه با این محدوده را مطابق با این مصوبه، خارج از ید تصمیم‌گیری در مقیاس محلی دانست.

وقتی داوریِ شورای عالی نادیده گرفته می‌شود

ناصر طاهری، معاون میراث فرهنگی اصفهان نیز اقدام به برگزاری جلسه داوری توسط مدیریت شهری اصفهان را موازی‌کاری خواند و گفت: وقتی مقیاس طرحی، در حد شورای عالی معماری و شهرسازی بررسی می‌شود، دیگر جای بحثی باقی نمی‌ماند، اگر این دستورالعمل شورای عالی بود که طرح در شهرداری و شورای شهر به مسابقه گذاشته شود؛ می‌گفتیم شورای عالی از آنها خواسته و این کار را انجام می‌دهند ولی تا جایی که می‌دانم هیچ وقت شورای عالی شهرسازی و معماری چنین چیزی را نخواسته است، آخرین جلسه شورای عالی معماری و شهرسازی ویدئو کنفرانس بود که هم من شرکت داشتم و هم سازمان نوسازی و بهسازی در این جلسه حضور داشت.

طاهری تاکید کرد: طرح بافت شرقی میدان نقش جهان در مقیاس و در حد و اندازه شورای عالی بررسی می‌شود. پیشنهادات هم به دبیرخانه شورای عالی در تهران ارسال شده است و به همین دلیل فکر می‌کنم که شهرداری در حال موازی کاری است، شاید می‌خواهند بهترین پیشنهاد ارائه بشود اما در نهایت هر خروجی که داوری شهرداری داشته باشد، این خروجی به شورای عالی می‌رود و مسیر خودش را طی می‌کند.تصور کنید این طرح در شهرداری بررسی و داوری شده و طرحی هم انتخاب شده است، مرجع تصویب آن باز هم شورای عالی شهرسازی و معماری ایران است. وی در ادامه افزود: مسیر و رویکرد مشخص شده است، تصمیم کمیته فنی سه این بوده که مرمت شهری اتفاق بیفتد، طرح با رویکرد مرمت شهری باید تهیه شود به تایید اداره کل میراث فرهنگی استان برسد و با تایید وزارت میراث فرهنگی به شورای عالی معماری و شهرسازی برود، حتی اگر به تایید ما هم نرسد نمایندگان ما در شورای عالی هستند.

طاهری گفت: خوشبختانه این رویکردها در آخرین جلسه شورای عالی مشخص شد و همه بر اینکه باید مرمت شهری اتفاق بیفتد، توافق داشتند، درواقع محدوده بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان، محدوده خاصی است. اینجا یک مجموعه جهانی است و نمی‌شود با آن برخورد دیگری داشت، در این رابطه تنها مصوبه ابلاغی مهرماه امسال ملاک عمل است. در ۱۶ مهرماه سال جاری، شورای عالی معماری و شهرسازی در نامه‌ای فصل الخطاب داد، عدم لزوم ایجاد پیاده راه با توجه به فاصله اندک با پیاده راه پیرامون میدان نقش جهان. مصوبه‌ای که ضمن تاکید بر حفظ همه پلاک‌های موجود و بدنه خیابان حافظ و ساباط و پلاک‌های مجاور، ساماندهی با تاکید بر ایجاد و احیای فضاهای شهری پشتیبان محله پشت گنبد و میدان نقش جهان و احیا بناها و فضاهای ارزشمند در جهت تداوم هویت تاریخی محدوده را خواستار شد. در همین راستا پیرو جلساتی در وزارت راه و شهرسازی هفت طرح مطرح شد، سه طرح با رویکرد مرمت شهری، سه طرح با رویکرد بازآفرینی و یک طرح با رویکرد تخریب بخشی از بدنه حافظ و ایجاد بخشی از گذر دسترسی در بافت تخریب شده است. جلساتی که با جمع‌بندی‌ها و بررسی‌ها در کمیته فنی سه شورای عالی شهرسازی و معماری به رویکرد مرمت و رفوی شهری رسیدند.

داستانِ طرحی که پایش بیخ گلوی میدان نقش‌جهان است

محمدمهدی کلانتری، دبیر پویش مردمی «نه به گذر آقا نجفی» و پژوهشگر دکتری مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی در دانشگاه علم و صنعت ایران درباره آنچه در جلسات وزارت راه و شهرسازی گذشته این‌چنین گفت: شهرداری اصفهان از ابتدای تشکیل پویش در ۶ دیماه ۱۳۹۷ و دستور توقف دکتر ایزدی، معاون وقت معماری و شهرسازی وزارتخانه، به مدت نه ماه هیچ طرح جایگزینی را ارائه نکرد و بعد از آن، در ۹ مهرماه ۱۳۹۸ طرحی به کمیته فنی سه آورد که باز همان طرح بازگشایی بدنه حافظ و اتصال قسمت شمالی (از حافظ تا پشت گنبد مسجد شیخ لطف الله) به قسمت جنوبی (کوچه بیت الحسین) با معبری سه متری بود. در واقع ابتدا و انتهای گذر که تخریب شده بود با عرض ۱۶ متر و وسط گذر که هنوز آزادسازی و تخریب نشده بود با عرض سه متر، و به صورت ماشین رو پیشنهاد شده بود. وی افزود: این طرح در سال ۹۸ با بررسی‌های کمیته فنی سه شورای عالی شهرسازی و معماری رد شد. اما همین طرح با تغییرات اندکی در تاریخ ۱۶ تیر ۱۳۹۹ توسط مدیران شهری به شورای عالی آمد و با ادعای خلاف واقع مبنی بر اینکه طرح جایگزین هیچ تخریب جدیدی در پی نخواهد داشت، در کمال تعجب مورد پذیرش شفاهی قرار گرفت. با پیگیری‌ها و گزارش دقیق پویش به شورای عالی و بررسی مجدد میدانی توسط اعضای شورای عالی، مورد تشکیک و بررسی مجدد قرار گرفت و در جلسه دیگری در تاریخ ۱۰ شهریور ۱۳۹۹ بدون حضور مدیران شهری، شورای عالی مصوبه نهایی را تصویب و در تاریخ ۱۶ مهر ۱۳۹۹ ابلاغ نمود.

این کنشگر میراث فرهنگی در ادامه گفت: با ابلاغ مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ، مدیران شهری معترض شده و این اعتراضات تا همین امروز هم از زبانشان به صورت علنی شنیده می‌شود. پس از مصوبه، هفت طرح پیشنهادی (سازمان نوسازی، اداره میراث استان و پنج گروه داوطلب) در جلسه‌ای حضوری در تاریخ ۲ دی ماه ۱۳۹۹ در وزارت راه و شهرسازی بررسی شد و مقرر شد کمیته فنی سه برای بررسی دقیق‌تر طرح ها تشکیل شود، این کمیته در تاریخ ۲۳ دی ۱۳۹۹ به صورت مجازی تشکیل شد و رویکرد مرمت شهری مورد اقبال همه اعضا قرار گرفت که البته هنوز متن مصوبه کمیته فنی سه به مدیران شهری ابلاغ نشده است. وی یادآور شد: در جلسات حضوری و مجازی وزارت راه، سازمان نوسازی و بهسازی با آنکه متن مصوبه و نقشه پیوست آن به صورت صریح هرگونه تخریب و آزادسازی جدید و تخریب بدنه حافظ را منع کرده است، طرحی را با بازگشایی حافظ و ورود سواره به داخل بافت پیشنهاد داد که صراحت از سوی فرزانه صادق مالواجرد، معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی رد شد.

به روایت کلانتری پس از این جلسات، سازمان نوسازی و شورای شهر که دیدند طرح ارائه شده از سوی آنان هیچ‌گونه موفقیتی را در وزارت راه و شهرسازی و شورای عالی و کمیته فنی سه در پی نخواهد داشت، با تشکیل جلسه‌ای عجولانه برای داوری طرح‌ها در تاریخ ۳۰ دی ۱۳۹۹، سعی بر به کرسی نشاندن طرح خود برای بازگشایی ابتدای گذر از سمت حافظ داشتند. دبیر پویش مردمی «نه به گذر آقانجفی» معتقد است به خاطر نوع صحبت‌ها و مواضع داوران حاضر در جلسه و حضور سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری به عنوان ارائه دهنده طرح و هم به عنوان برگزار کننده، روند داوری و چینش داوران همسو، این جلسه داوری از نظر داوران غایب جلسه (دکتر محمدسعید ایزدی و دکتر علی عمرانی پور) که به خاطر موازی کاری، داوری را نپذیرفتند و هم از نظر اداره میراث فرهنگی استان و اداره راه و شهرسازی استان و وزارت راه و شهرسازی، صلاحیت لازم را ندارد. این پژوهشگر دکتری مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی به ایرنا گفت: سازمان نوسازی و بهسازی و شهرداری اصفهان، هم خودشان بافت شرقی میدان نقش جهان را در مدت این سال‌ها به عنوان خیابان‌کشی و نفوذ پذیری نابود کرده اند و هم خودشان طرح جایگزین ارائه کرده‌اند که باز با تخریب و ورود ترافیک سواره به نزدیک ترین فاصله از میدان نقش جهان منجر خواهد شد و هم خودشان جلسه داوری ترتیب داده‌اند و داوران همسو با دیدگاه خود را گزینش کرده‌اند. از نگاه کلانتری به نظر نمی‌رسد از این جلسه داوری حرفی بر خلاف مواضع شهرداری در دفاع از تخریب‌های این سال‌ها بیرون بیاید، پس باید تصمیم‌گیری نهایی از آنِ شورای عالی معماری و شهرسازی ایران باشد و تنها کمیسیون فنی سه شورای عالی صلاحیت این داوری را دارد.

دبیر پویش مردمی نه به گذر آقا نجفی افزود: محمد سعید ایزدی، دبیر پیشین شورای عالی شهرسازی و معماری و علی عمرانی‌پور، مدیرکل پیشین دفتر ترویج معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش وزارت راه و شهرسازی داورانی بودند که جلسه داوری سازمان نوسازی و بهسازی را قبول نداشتند و گویا نامشان هم در لیست داوران، نمایشی بوده است. با عمرانی پور تنها یک روز پیشتر هماهنگ شده که گفته نمی‌تواند بیاید و ایزدی هم این داوری در اصفهان را به صلاح ندانسته است؛ چون مدیریت شهری اصفهان همیشه دنبال این است که بازی را به نفع خودش بچرخاند. از نگاه کلانتری داوری برگزار شده توسط مدیریت شهری اصفهان تنها برای وقت سوزی است؛ وقت سوزی‌ که بیش از ۲ سال توسط مدیریت شهری اتفاق افتاده است اما در ظاهر خود را مدافع حقوق مردم بافت می‌دانند و برای این بلاتکلیفی طولانی مدت لب به شکایت از پویش‌های مردمی و تصمیمات شورای عالی برای جلوگیری از تخریب باز می‌کنند. دبیر پویش مردمی «نه به گذر آقانجفی» بر این باور است که مسبب تمام این بلاتکلیفی‌ها و تخریب‌ها مدیریت شهری است و نباید اجازه داد با ظاهرسازی‌ها و شعارها، جای متهم و قاضی عوض شود.

مدیریت شهری اصفهان، منکر داوری کمیته‌ی فنی ۳

در این رابطه اما رئیس سازمان نوسازی و شهرداری اصفهان که برگزارکننده جلسه داوری طرح‌های پیشنهادی گذر آقا نورالله نجفی بود به ایرنا گفت که باید آن‌ها ببیند ابلاغیه‌ای از تهران می‌آید که اگر آمد به گفته او، آن‌ها سفره این کار را جمع می‌کنند و اگر نیامد طرح‌های بررسی و داوری شده در جلسه داوری اصفهان طی مراحل کارشناسی در حوزه معاونت شهرسازی و معماری شهرداری، اداره کل راه و شهرسازی، به شورای عالی شهرسازی و معماری می‌رود. اما شیرین طغیانی، رئیس کمیسون شهرسازی و معماری شورای شهر اصفهان، برخلاف آن‌چه کارشناسان و اداره میراث فرهنگی اصفهان می‌گویند، جلسه داوری برگزار شده در اصفهان را مسیر لازم برای ارائه طرح پیشنهادی اصفهان به شورای عالی شهرسازی و معماری دانست و گفت: با اداره کل راه و شهرسازی اصفهان هماهنگ بودیم که آنها هم نماینده وزارتخانه در اصفهان هستند. قاعده این طور نیست که تهران یک طرح را انتخاب کند و برای اصفهان بفرستد. رویکرد وزارتخانه این است که طرح‌ها از شهرها می‌رود و آنها در موردش نظر می‌دهند و این روند از بالا به پایین نیست. وی افزود: من در جلسه کمیته فنی سه حضور داشتم فقط طرح‌ها ارائه شد ولی داوری نشد قرار شد داوری‌ها در اصفهان باشد. طغیانی در پاسخ به این‌که کارشناسان و از جمله کارشناسان کمیته فنی سه، جلسه داوری اصفهان را دهن‎‌کجی به تصمیمات کمیته سه شورای عالی شهرسازی و معماری دانسته اند، گفت: برداشت من این‌گونه نیست و بقیه می‌توانند در برداشت آزاد باشند.

هماهنگی‌های غیررسمی و جلسه‌ی داوریِ شتابزده

طبق گفته‌های محمد بنائیان، معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان در مصاحبه با ایرنا در خصوص جلسه داوری برگزار شده توسط شهرداری، آنها تنها یک روز قبل از برگزاری جلسه و آن‌هم به صورت غیررسمی مطلع شده‌اند. وی گفت: حضورمان در جلسه با توجه به اهمیت موضوع و صرفا به دلیل اطلاع داشتن از مباحث پیرامون آن بوده است اما اداره کل راه و شهرسازی استان هیچ نظری در خصوص داوری و داوران طرح‌ها نداشته است.

بنائیان پیشتر در جلسات وزارت راه و شهرسازی خواسته بود که داوری در شورای عالی شهرسازی و معماری برگزار شود. وی در این رابطه به ایرنا گفت: پیشنهاد بنده بود که برای کمتر شدن حواشی، کلیات موضوع در خصوص موضوع بازسازی قسمت شمالی گذر و یا استفاده به صورت فضاهای شهری توسط تهران تعیین تکلیف شود. وی افزود: اما مهم‌ترین نکته لزوم رعایت مفاد صورت جلسه شورای عالی شهرسازی و معماری است که به استان ابلاغ شده است و در بند ۲ مصوبه به تهیه طرح توسط شهرداری و ارسال به کمیسیون ماده پنج اشاره شده است، لذا برگزاری جلسات کارشناسی اولیه توسط شهرداری اشکالی ندارد و همان‌طور که اشاره شد به عهده شهرداری گذاشته شده که پس از ارسال طرح به دبیرخانه، وظیفه کنترل و بررسی طرح از نظر رعایت مفاد مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی به عهده ما و کمیسیون ماده پنج است. این مقام اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان افزود: پیشنهاد وزارتخانه و ما با توجه به ارائه طرح توسط گروه‌های مختلف، بررسی دقیق طرح ها و داوری توسط کارشناسان خبره است که شایسته است شهرداری نسبت به این موضوع توجه ویژه داشته باشد تا مناسب‌ترین طرح در اسرع وقت انتخاب و پس از طی مراحل استانی به شورای عالی شهرسازی و معماری ارسال شود.

مدیریت شهری، همچُنان مصمم برای کشیدنِ گذر

علیرضا نصراصفهانی، رئیس شوای شهر اصفهان هم در مصاحبه با ایرنا مصوبه پیشین شورای عالی معماری و شهرسازی (ابلاغیه مهرماه سال جاری ) را حاصل تشکیک دوستداران میراث فرهنگی دانست و گفت: داوری در اصفهان تکلیفی بوده است که برای اصفهان مشخص کرده‌اند و اصفهان بر اساس آن تکلیف انجام وظیفه کرده است پیشتر ایجاد گذر ۱۴ متری با شکایت‌ها همراه شد و بعد شورای عالی شهرسازی حساسیت نشان داد و در نهایت آخرین تصمیم این بود که مسئولان استان در شورای عالی شهرسازی و معماری حضور پیدا کردند. چهار راهکار در حضور جمع ارائه شد یک مورد پذیرفته شد و قرار بر ابلاغ شد همزمان افراد بیرونی و دوستداران میراث فرهنگی در این قضیه تشکیک کردند و به اقدام جدید منجر شد. وی افزود: قرار بود در اصفهان داوری صورت بگیرد و نظر داوری برای شورای عالی شهرسازی و معماری فرستاده شود و در نهایت آنها روی این داوری نظر بدهند، هفت گروه نظرات‌شان را اعلام کردند، این نظرات مورد داوری قرار گرفت و قرار بود ۲ داور هم از تهران به صورت حاضر نظرات‌شان را اعلام کنند که نیامدند ولی خوب قرار شد نظراتشان را به آنها هم بدهند.

مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری، به طور کلی طرح ایجاد گذر آقا نجفی در محدوده بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان را منتفی اعلام کرده است اما با این وجود رئیس شورای شهر اصفهان همچنان معتقد است که باید تصمیم راجع به گذر آقا نجفی نهایی شود. نصراصفهانی در این رابطه گفت: نه اینکه بگوییم داوری اصفهان فصل الخطاب است قرار بر این شد داوری برود تهران و تهران نظر نهایی را در رابطه با چگونگی بهره برداری از گذر آقا نورالله نجفی اعلام کند.

کارگر، مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان اما درباره تکیه مدیریت شهری بر طرح بازگشایی خیابان حافظ و ایجاد بخشی از گذر در بافت شرقی میدان نقش جهان گفت: چون مصوبه و طرح کلی از سوی شورای عالی شهرسازی و معماری ارائه نشده است و با توجه به اینکه موضوع، بافت تاریخی و نزدیک میدان هم هست، سازمان نوسازی و بهسازی خواسته است طرح و ایده ‌ای داشته باشد که هر 2 توامان پیش برود. از طرفی باید مصوبه از شورای عالی به ما ابلاغ شود. ما منتظر این ابلاغ هستیم. وی در پاسخ به این‌که چرا بر طرحی که مورد تایید شورای عالی شهرسازی و معماری و کمیته فنی سه نیست تاکید می کنید، گفت: این مکان مصوبه کمیسیومن ماده پنج را داشت. آزادسازی‌ها بر اساس این کمیسیون بود و به هر حال حقوق مکتسبه‌ای را برای پلاک‌ها ایجاد کرده و پروانه‌هایی گهگاه صادر شده است. به خاطر حقوق مردمی از طرح‌مان دفاع می‌کنیم وگرنه ما هیچ موضعی روی این قضیه نداریم و اگر موضعمان سرسختانه بود که این کار انجام شود، یک ساله انجام داده بودیم ولی چون مکان بافت تاریخی است، خواستیم بررسی شود. کارگر در ادامه گفت: برای گذر آقانورالله نجفی خسارت‌های غیرقابل جبرانی برای ما ایجاد شده است پروانه‌ای که سال ۹۲ و ۹۳ برای حوزه علمیه و سرای شیخ لطف‌الله صادر شد و ورودی‌های آنها در این خیابان است، حقوق مکتسبه‌ای به مالکین داده شده و باید همه اینها با هم دیده شود که خسارت بیشتری به شهر و شهرداری وارد نشود.

رفوی بافت تاریخی محله‌ی پشت گنبد و مقاومتِ شهرداری

عیسی اسفنجاری، دکترا مرمت شهری از کسانی است که مرجع ساماندهی به بافت‌های تخریبی شرق میدان نقش جهان را مرمت و رفوی شهری می‌داند، طرح اسفنجاری و همفکرانش در گروه «دوباره نصف جهان»، همچنین آرش اخوت و اداره کل میراث فرهنگی اصفهان مرمت شهری است که با اقبال نظر کارشناسان کمیته فنی سه روبه رو بود و در تصمیم نهایی این کمیته، مرمت شهری مورد تایید و قرار بر ابلاغ رای نهایی به استانداری بوده است. اسفنجاری گفت: طرح‌های شهری طبق قوانین موجود باید در شورای عالی مطرح شوند و مورد دیگر اینکه، میراث فرهنگی بر اساس قوانین مرتبط با میراث فرهنگی و بناهای ثبت جهانی شده در خصوص طرح‌هایی هم که در شورای عالی مصوب می‌شوند حق وتو دارد. وی افزود: تمام اعضا و داورانی که در کمیته فنی سه شورای عالی شهرسازی و معماری حضور داشتند رویکرد مرمت شهری را تایید کردند، با این حال باید منتظر نتیجه جلسه به صورت رسمی بود. وی در توضیح بیشتر افزود: مرمت شهری بیشتر بر پایه ارزش‌های ویژه تاریخی، فرهنگی استوار است، این‌که خیابان و میدان جدیدی دوباره در ۵۰ متری میدان نقش جهان اضافه نکند و بر اساس نیازهای واقعی مردم باشد.

آن طور که اسفنجاری به ایرنا گفت، ایده مرمت شهری، یک ایده کلی است که آن‌ها در زیر مجموعه آن، موضوع رفوی شهری را مطرح کرده‌اند. وی با اشاره به حدود ۶۰ پلاک در محله «پشت گنبد»(بافت شرقی میدان نقش جهان) که از این تعداد در طی سال‌های گذشته برای عبور خیابان آقا نجفی ۱۲ پلاک تخریب شده است، گفت: در رفوی شهری ایده ما این است که مثل فرش و بافت ارزشمندی که پاره شده، باید رفو انجام شود، اگر این رفو انجام نشود ممکن است این رویه از کنترل خارج و تمام این فرش پاره، پاره و از بین برود. از نگاه اسفنجاری حضور میدان نقش جهان وزنه سنگینی به لحاظ عملکردی و گردشگری است که حرکت‌های کوچک در کنار آن می‌تواند به یک شکاف در گوشه ‌ای از آن و پاره پاره شدن بافت تاریخی منجر شود. وی درباره طرح رفوی شهری بافت شرقی میدان نقش جهان، گفت: رفویی که ما پیشنهاد داده‌یم این است که چهار پلاک از ۱۲ پلاک تخریبی که فوق العاده ارزشمند هم بوده‌اند و تمام مدارک، نقشه ها و اسناد آن را در اختیار داریم، عین به عین بازسازی شود و هشت پلاک دیگر به صورت پر و خالی یا لفاف فضایی و به صورت حجمی ساخته شود، لفاف فضایی، ساختی است که به جا حیات خالی و به جای ساخت قدیمی، ساخت شود؛ در واقع منظور این نیست که این هشت پلاک عین‌به‌عین اجرا شود.

این دکتر در مرمت شهری درباره پتانسیل اجرای رفوی شهری در محدوده بافت تاریخی تخریب شده گفت: این مکان به دلیل نزدیکی به میدان نقش جهان و فعالیت‌های گردشگری و صنایع دستی جذاب است و این طرح حتی بدون هزینه شهرداری و با انرژی خصوصی می‌تواند انجام شود. وی افزود: اول باید تار و پود بافتی را که شکافته شده مرمت کرد. یعنی استخوان‌بندی و شبکه معابری که در گذشته بوده است، سرجایش برگردد، بعد از آن، خطوط مالکیت پلاک‌ها و گام‌به‌گام و لایه به لایه پیشنهاد داده‌ایم که چگونه این بافت ترمیم شود؛ ضمن اینکه این طرح به لحاظ اجرایی وضوح دارد و شفاف است. اسفنجاری معتقد است اگر شهرداری و مجموعه مدیریت شهری اصفهان بخواهد این کار را به مردم و شرکت‌های خصوصی بسپارد، بسیار جذاب است و شهرداری بدون اینکه بخواهد هزینه بکند رفوی این قسمت می‌تواند محقق شود، اما در عین حال فراتر از این مسائل مشکلی که او مانع می‌داند، منافع سازمانی یا خصوصی مدیران شهری است. وی در این رابطه افزود: بحث فنی طرح رفوی شهری روشن است اما در مدیریت شهری اصفهان صداقتی نمی‌بینم و متاسفانه شهری با این کیفیت به دست چنین کسانی افتاده است.

اسفنجاری، یکی از هفت عضو گروه «دوباره نصف جهان» گفت: مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری سند بالاتری است. ما مصوبه شورا و طرح میراث فرهنگی که بر مرمت شهری تاکید داشت را مد نظر قرار دادیم. مهم‌ترین سندی هم که داریم سند حریم یونسکو است. مطابق تعیین حریم یونسکو، در بافت اطراف میدان نقش جهان که در حریم قرار گرفته‌اند نه تنها احداث گذر جدید بلکه تعریض گذر و حتی تغییر نام گذرهای قدیمی ممنوع است. وی همچنین افزود: ضمن این‌که یونسکو و بافت و میراث اهمیت دارند مردمی هم که در این بافت زندگی می‌‎کنند در اولویت قرار دارند ولی همه اینها باید به یک تعادلی برسد و نمی‌شود در جاهایی مثل بافت تاریخی، هرچه که لازم شد آورد و به واقع با اهدافی پشت سر مردم قایم شد. مصوبه ۱۶ مهرماه شورای عالی شهرسازی و معماری، به طور مشخص هرگونه تخریبی را در جدار خیابان حافظ و ایجاد هرنوع گذری را منع کرده است. کمیته فنی سه شورای عالی شهرسازی و معماری نیز در ۲۳ دی ماه رویکرد مرمت و رفوی شهری را در برخورد با بافت شرقی میدان نقش جهان برگزیده اما ناباورانه مدیران شهری اصفهان این داوری را نادیده می‌گیرند و جلسه داوری مجدد در اصفهان برگزار می‌کنند، جلسه داوری‌ای که معاونت شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان در میانه تردیدی که دارد، از شهرداری می‌خواهد از داوران خبره کمک بگیرد.

معنی اصرار و این همه تکاپو برای عبور گذری که پیشتر مصوبه شورای عالی آن را منع کرده، چیست؟ چرا مدیریت شهری اصفهان جزیره‌ای عمل می‌کند و قوانین و مراجع ذی‌صلاح را نادیده‌ می‌گیرد؟ آنهم در جایی که اهمیت تاریخی، فرهنگی و حتی حیثیت جهانی برای اصفهان و ایران دارد حقوق مکتسبه یک پاساژ که خود دهان‌کجی به بازار میدان نقش جهان است و یا ساخت و ساز هر نهاد دیگری که روزی بر گرده بافت تاریخی سوار شده چقدر از دیدگاه مدیریت شهری اصفهان بر اهمیت میدان نقش جهان می‌چربد که اینگونه با نادیده گرفتن مراجع ذی‌صلاح بر ایجاد گذری منع شده اصرار می‌کنند، اتفاقی که تنها ثمره آن وقت‌کشی و بلاتکلیفی ساکنان بافت تاریخی محله پشت گنبد است؛ همان کسانی که دایره مدیریت شهری با توسل به بلاتکلیفی آنها می خواهند ماجرا را با ایجاد گذر در حریم بافت تاریخی تمام کنند.

ایرنا نوشت، تخریب‌ها برای ایجاد گذر آقا نورالله نجفی در بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان، در محله‌ای مشهور به پشت گنبد ۱۲ خانه این بافت را تخریب کرد که مطابق نقشه‌ها و اسناد کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی، تعدادی از این خانه‌ها ارزشمند بودند. تخریب و گسست در شاکله این بافت تاریخی بلا جان آن شده و کارشناسان مرمت شهری، میراث فرهنگی و کنشگران و پویش‌های مردمی منع ادامه تخریب‌ها برای ایجاد این گذر در حریم میدان نقش جهان را خواستار شدند، پیرو پیگیری‌های مردمی و کارشناسان، شورای عالی شهرسازی و معماری در تاریخ ۱۶ مهرماه امسال مخالفت صریح خود را با ایجاد هرگونه گذر و تخریب اعلام کرد، مصوبه بعدی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران درباره نوع برخورد با بافت تخریب شده در حریم میدان نقش جهان است.

برگرفته از: پایگاه خبری ـ تحلیلی اسکان‌نیوز