سیل، بحرانی که زین‌پس بیش‌تر به سراغ ایران خواهد آمد
سیل دوباره در پهنه‌ی خاکی ایران خودنمایی می‌کند. آنچه از سیل در ذهن ایرانی‌ها به جا مانده است، مربوط به سالهای دور می‌شود؛ اما در ۱۰ سال اخیر رخ دادن سیل در ایران به گونه‌ای قابل‌توجه افزایش یافته و نخستین سیلِ سال ۱۳۹۶ این‌بار در شمال غرب ایران رخ داد و زنگ خطری دیگری برای مدیریت بحران در ایران به صدا درآورد. سیل آذربایجان و کردستان با بی‌خبری مردم مواجه شد و گفته می‌شود مردمان روستای چنار در شهرستان عجب‌شیر که بالاترین آمار را در میان کشته‌شدگان سیل داشتند، از آمدن سیل بی‌خبر بودند. اما این بی‌خبری باید از بین برود و مردم در شهرهای سیل خیز آموزش مواجهه با سیل را ببینند. چرا که بررسی وضعیت اقلیم ایران نشان می‌دهد طی سال‌ها و دهه‌های آینده سیل یکی از بحران‌های مهم ایران خواهد بود. این بحران سال‌ها قبل از سوی مراکز تحقیقاتی در داخل و خارج کشور پیش‌بینی شده بود و در مهم‌ترین آنها اکونومیست به نقل از مراکز تحقیقاتی تغییر اقلیم نوشت که سیل و طوفان‌های شدید به دلیل تغییرات اقلیم افزایش قابل توجه خواهد داشت. چگونگی افزایش وقوع سیل در ایران بر اساس آمارهای سازمان جنگل‌ها، میزان وقوع سیل در ایران روندی افزایشی داشته است. بر اساس آمارهای منتشر شده توسط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور از ابتدای سال ۱۳۳۰ تا شش ماهه اول سال ۹۴، در مجموع شش‌هزار و ۳۵۹ فقره سیل در ایران رخ داده است. آن‌طور که در آمارهای این سازمان قید شده، تعداد سیل‌های ایران در دهه ۳۰ یعنی از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۹، در سراسر کشور ۱۷۹ مورد بوده است. این رقم در دهه ۴۰ با بیش از ۲۰ درصد افزایش نسبت به دهه قبل به رقم ۲۱۵ مورد سیل رسیده است. ایران در دهه ۵۰ شاهد وقوع ۴۰۴ فقره سیل بوده است. در دهه ۷۰ شاهد رشد ۸۹ درصدی وقوع سیل نسبت به دهه ماقبل بوده‌ایم. در دهه ۶۰، ۷۰ و ۸۰ تعداد دفعات وقوع سیل در کشور با رشدی تصاعدی به ترتیب به یک هزار و ۲۳۱، دو هزار و ۹۷ و یک هزار و ۵۸۱ فقره رسیده است. بر اساس آنچه در آمارهای گردآوری شده سازمان جنگل‌ها درج شده از ابتدای سال ۹۰ تا ۶ ماهه ابتدای سال ۹۴، ۵۵۲ مورد سیل در ایران رخ داده است. عواملی که بروز سیل را در ایران تشدید کردند سیل به عنوان یکی از بلایای طبیعی بسیار مخرب در ایران می تواند معلول عواملی همچون جنگل‌زدایی، تخریب مراتع، تبدیل و تغییر آبخیزها و تالاب‌ها به مزارع، حجم روزافزون زباله و ضایعات باشد که سیل های سالهای اخیر استانهای شمالی می تواند شاهدی بر این ادعا باشد. از دیگر عوامل تشدید سیل در ایران می توان به دخل و تصرف غیرمجاز در حریم و بستر رودخانه‌ها؛ تخریب منابع طبیعی و پوشش گیاهی منطقه از جمله جنگل‌زدایی، دست‌اندازی بشر به طبیعت و تغییر کاربری اراضی، احداث غیراصولی پل و جاده بر روی رودخانه‌ها و از طرف دیگر وقوع خشکسالی ها نیز اشاره کرد. یکی از مراحل چرخه مخرب زیست محیطی گرم شدن زمین است. گرم شدن زمین باعث افزایش شدت تبخیر شده و به تبع آن افزایش آب مورد نیاز محصولات کشاورزی می شود. ازسوی دیگر مقدار آب برای مصارف کشاورزی کم می شود و در نتیجه خشکسالی، امنیت غذایی به خطر می افتد. افزایش دمای زمین همچنین دسترسی به آب شیرین و آشامیدنی را تحت تاثیر قرار می دهد. گرم شدن زمین باعث خشک شدن رودخانه ها نیز می شودو در مناطق کم آب تر مشهود است. پیامد مخرب دیگر گرمایش زمین افزایش تعداد و قدرت طوفان هاست. مصرف بی رویه آب و خشکی های پی در پی نیز در حال حاضر ایران را در وضعیت خشکسالی قرار داده است. وضعیت بارندگی حکایت از آن دارد که میانگین بارندگی سالانه کشور حدود ۲۵۰ میلیمتر است که این عدد کمتر از میانگین بارندگی آسیا و حدود یک سوم میانگین بارندگی سالانه جهان است؛ از طرفی ۷۰درصد تالاب های کشور در وضعیت وخیم به سر برده و صفت خشک شده در کنارشان می آید. تخریب جنگل‌ها و مراتع، چرای بی‌رویه دام در بالادست سدها و مسدود کردن غالب رودخانه‌های کشور با دیواره‌های بتونی نیز از دیگر دلایل تشدید سیل در کشور است. بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، از ۴۲۱ مورد سیل اتفاق افتاده از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۸۰ نزدیک به ۷۴ درصد آن تنها مربوط به سالهای ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۰ می‌شود. یعنی در فاصله سالهای ۶۰ تا ۸۰ میزان سیل ۲۰ برابر شده در حالی که تغییرات زیادی در بارندگی‌های منطقه جز چند مورد استثنایی وجود نداشته است. البته از این زمان به بعد نیز آمار دیگری ارائه نشده است! نمودار زیر نشان می دهد که حوادث هواشناسی مانند طوفان ها، حوادث مرتبط با آب مانند سیل، رانش زمین و بهمن ها و حوادث اقلیمی مانند افزایش دما، خشک سالی و آتش سوزی جنگل ها در جهان، به چه نسبتی از سال ۱۹۸۰ تا کنون افزایشی سه برابری یافته است.
|
