۲۵ چاه آرتیزینِ شرکت استحصال یُد گلستان در منطقه‌ی ریزگرد و فرونشست
■ «هدررفت منابع آب کشور، استان گلستان" را خوزستانِ دوم خواهد کرد» ■ «عیسی کلانتری با آن‌همه تأکید بر"بحران آب"، مدیرانش را نسبت به فعالیت‌های آب‌بر حساس کند» درست در روزهایی که کشور از کم‌آبی دارد به خاک سیاه می‌نشیند و عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور دائم از بحران بی‌آبی خبر می‌دهد و تأکید می‌کند که «مشکل آب» مهم‌ترین بحران امروز ایران و حل آن، بزرگ‌ترین وظیفه‌ی سازمان تحت امر اوست، یک کارخانه‌ی استحصال یُد در گلستان با حفر ۲۵ حلقه چاه آرتیزین در منطقه‌ای خشک و کانون ریزگرد، موجب تشدید مشکلات آبی در شمال شرق استان شده و بروز پدیده‌های ریزگرد و فرونشست زمین را شدت خواهد بخشید. این درحالی است که همه‌ی سود این کارخانه تنها به چند سرمایه‌گذار خاص تعلق گرفته و سرمایه‌های طبیعی همگانی مانند آب، خاک، و محیط برای ادامه‌ی فعالیت این کارخانه هر روز فرسوده‌تر و آلوده‌تر می‌شوند. یک منبع آگاه در کارخانه استحصال ید در گلستان که نخواست نامش فاش شود به اسکان نیوز گفت:« در کارخانه شورابه ید گلستان، ۲۵ حلقه چاه آرتیزین و عمیق، به طور شبانه روزی و در ۳ شیفت، کار می کنند که در هر دقیقه در حدود ۱۵ مترمکعب آب را به سطح می آورند. در واقع در هر ۲۴ ساعت تا ۱۳۰۰ کیلولیتر آب از عمق و از منابع آب های ژرف به سطح آورده و مصرف می شود.» او گفت:« برای ایجاد چنین سیستمی، واحد حفاری این شرکت، به فاصله هر ۱ تا ۵ کیلومتر چاه حفر کرده است و به وسیله لوله های ۱۰ اینچ، آب را به حوضچه های کارخانه هدایت می کند.» این فرد مطلع افزود:« با یک حساب سرانگشتی معلوم می شود که چه میزان حجم عظیمی از آب های ژرف منطقه در عمق ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ متری زمین خشک دشت گلستان صرف این کارخانه می شود.» او تاکید کرد:« اگر در این منطقه یک کشاورز چاه حفر کند او را جریمه کرده و با او با شدت برخورد می شود؛ اما کسی به شرکت ما کاری ندارد و این ۲۵ حلقه چاه در تمام ساعات شبانه روز برایمان آب های ژرف را از عمق زمین می کشند.» این منبع آگاه در ادامه گفت:« تمام این همراهی ها با این شرکت، با این توجیه صورت می گیرد که آنها برای کارکنان و کارگران خود در منطقه شغل ایجاد کرده است؛ اما حقوق حداقلی قانون کار برای کارگران این شرکت بدون لحاظ مسائل ایمنی ضروری در نظر گرفته شده و بقیه به جیب چند نفر می رود.» با کلیک بر روی تصویر، مطلبی دیگر مرتبط با موضوع، در دسترس شما خواهد بود.روزی نیم‌میلیارد فروش در بازار جهانی این منبع آگاه افزود:« شرکت ما در آمارها اعلام می کند روزانه در حدود ۱ تُن تا ۱۲۰۰ کیلو یُد استحصال می کند؛ از آنجایی که ید در بازار جهانی قیمت بسیار بالایی دارد و هر کیلوگرم آن معادل حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان قیمت دارد، درآمد ماهیانه آن سربه فلک می کشد. این درحالی است که نه تنها نفعی به جامعه از این رقم تعلق نمی گیرد؛ بلکه آلودگی حاصل از فعالیت آن به تالاب "اینچه برون" و مراتع اطراف ریخته و باعث مشکلات بهداشتی و سلامت برای ساکنان منطقه و حتی دام های آنها نیز شده است.» این منبع آگاه افزود:« یُد ماده ای است در عمق زمین این منطقه که در ترکیب آب های ژرف موجود است و حاصل فرایند چندمیلیون ساله زمین شناختی است که در واقع از محل استحصال آن آب ها، ید به دست می آید. برای دسترسی به این آب ها که در اعماق زمین هستند دکل های عظیمی شبیه دکل های نفتی نصب شده و آنرا به سطح زمین می آورند و سپس ید را از آن جدا می کنند.» او هشدار داد:« شرکت شورابه ید مذکور، آب را استحصال کرده و از هر ۱ مترمکعب، یعنی یک هزار لیتر آب، ۵۰ تا ۶۰ گرم ید استحصال می کنند. حال حساب کنید برای یک هزار کیلو یُد، چقدر آب از عمق ۱۲۰۰ متری زمین باید کشیده و بعد به عنوان پساب آلوده در تالاب جنبی کارخانه، رها شود.» استانی در لیست کانون‌های ریزگرد با نگاهی به منطقه مورد نظر مشاهده می کنیم که این کارخانه در نقطه ای فعالیت می کند که از یکسو جزو مناطق استپی وصحرایی است و از قدیم الایام به "صحرای ترکمن" معروف بوده است و از سوی دیگر یکی از کانون های اصلی ریزگرد در گلستان ثبت شده است. علاوه براین که کانون خارجی ریزگرد نیز در این منطقه و مرز ترکمنستان است و همین مساله، خطر را چند برابر می کند. فروردین ماه ۹۵ پس از رایزنی های محیط زیست گلستان و برگزاری جلسات متعدد در اینباره، مدیرکل وقت بحران استانداری گلستان اعلام کرد که گلستان از استان‌های مبتلا به پدیده ریزگرد است و باید در فهرست استان‌هایی که به این پدیده مخاطره‌آمیز دچار شده قرار گیرد. مقدم گفت که این موضوع باید به شکل جدی در کارگروه تخصصی مخاطرات زیست محیطی طرح شود و جدیت بیشتری برای شناساندن این مشکل بزرگ استان به کشور انجام گیرد. مقدم تاکید کرد که موضوع ریزگردها در گلستان دیگر یک موضوع مقطعی و کوتاه‌مدت نیست؛ بلکه باید به این اتفاق به‌عنوان یک پدیده مخاطره‌آمیز در طول سال نگاه کرد و برای آن برنامه داشت. او تاکید کرد که از سال ۱۳۹۳ تاکنون بارها به موضوع ریزگردهای استان اشاره و بر ضرورت برنامه‌ریزی و حل این مشکل زیست‌محیطی تأکید شده است. بخش بزرگی از این معضل، به دلیل سدسازی های متعدد، چرای بی رویه در مراتع، تغییر اقلیم، کشاورزی غیراصولی وارداتی و استفاده نادرست از منابع آب داخلی پدید آمده است. بر اساس نقشه ها و داده های رسمی، مناطق شمالی گلستان به دلیل داشتن اراضی شوره زار، مستعد ریزگردهای نمکی هستند که از نوع معمولی آن، بسیار خطرساز تر است و در صورت بروز، می تواند اکوسیستم حیات را در منطقه مختل کند. در همین حال علاوه بر کانون های داخلی ریزگرد گلستان، مهم ترین کانون خارجی آن در استان، صحرای "قره قوم" که یکی از بزرگ ترین کویرهای شنی جهان در ترکمنستان است و علاوه بر استعداد داخلی، بروز ریزگردها را تشدید می کند. بیابان‌یزایی و فرونشست زمین برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد UNEP در تعریف بیابانزایی می گوید:« تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب که به طور عمده نتیجه تاثیرات منفی اقدامات انسان باشد.» به گفته کارشناسان، بیابانزایی از جمله فرایندهایی است که با شتابی فزاینده و در مقیاسی فرامنطقه ای کارایی سرزمین ها را کاسته و بر دامنه کیفی و کمی تخریب های زیست محیطی می افزاید. بر این اساس سازمان ملل متحد "بیابانزایی" را به طور رسمی در رده مهم ترین دشواری های عصر حاضر طبقه بندی کرده است. به گفته کارشناسان وقتی آب های ژرف را بدون حساب وکتاب از اعماق زمین بیرون می کشیم و سپس آنرا در همان سطح رها می کنیم حتی اگر آلودگی خاصی نیز نداشته باشند می توانند مشکلات متعددی از جمله خشک کردن سفره های زیرزمینی آب و پس از آن فرونشست زمین و ایجاد فروچاله ها را به دنبال داشته باشند. بر همین اساس آنها می گویند که از آب‌های زیرزمینی نباید بیش از حد مجاز برداشت شود و اگر برداشت کردیم نباید به سطوح پایین‌تر مانند آب‌های ژرف دست‌اندازی کنیم؛ آب‌هایی که استفاده از آنها هزینه بسیار زیادی دارد و منابعی ناپایدارند. از نظر زیست‌محیطی، آب‌های "زیرزمینی" و "ژرف" به یکدیگر مرتبط و متصل‌اند هر چه استفاده از آب‌های زیرزمینی بیشتر شود سایر حوزه‌های مجاور را نیز دچار چالش می‌کند. این کار موجب نشست زمین یا زلزله القایی خواهد شد. کارشناسان تاکید می کنند در حالی که "آب" و "محیط زیست" در برنامه ششم توسعه به عنوان دو محور کلیدی ذکر شده که از مهم ترین اهرم های بقای ایران و توسعه اقتصادی هستند اما آنقدر از "آب" و "محیط زیست" برای توسعه بی رویه استفاده کرده ایم که امروز علاوه بر محیط زیست، ادامه فعالیت کارخانه ها و شرکت های تولیدی وتجاری نیز مختل شده است. اگر برای حفظ آب ها مخصوصا آب های ژرف آنهم در مناطق خشک و نیمه استپی فکری نکنیم گلستان می تواند خوزستان دیگری را در کشور رقم زده و به کانون بحرانی حیات در کشور مبدل شود.
|
