بابهامات مبحث ۲۲ زودتر برطرف شود
■ لزوم ایجاد شرکت‌های مراقبت از ساختمان در کلان‌شهرها ■ تأسیسات مکانیکی ساختمان، مستعدترین بخش برای فرسودگی رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران با تأکید بر لزوم بازرسی نوبتی ساختمان‌ها از نظر سازه‌ای و تأسیسات مکانیکی و برقی، اصلی‌ترین وظیفه‌ی سازمان نظام مهندسی را اجرا و نظارت بر اجرای مقررات ملی ساختمان در عرصه‌ی ساخت‌وساز دانست و گفت: متأسفانه بسیاری از سازندگان استانداردها را اجرا نمی‌کنند و یا از آنها اطلاع ندارند. گفت و گوی تفصیلی وبگاه «صما» با حبیب‌الله بیطرف به شرح ذیل است: نقش تاسیسات ساختمانی در بهره‌وری انرژی و ارتقای عمر ساختمان را چگونه ارزیابی می کنید؟ هر ساختمانی از بخش‌های مختلف تشکیل می‌شود. پایه‌ای‌ترین بخش ساختمان، قسمت فونداسیون و سازه ساختمان است که درواقع ساختار حجمی ساختمان را تشکیل می‌دهد و سیستم مقاومت ساختمان و همچنین انتقال بارها به زمین و مقاومت در برابر زلزله و حرکت‌های جانبی را باید کنترل کند. سازه نقش بسیار مهمی در پایداری و عمر ساختمان و دسترسی‌های آن دارد. بخش دوم معماری ساختمان است که در یک ساختمان وجود اجزای مورد نیاز در کنار هم با یک رابطه منطقی و قابل قبول و تجربه شده برای آسایش انسان، دستاورد مهندسان معمار در بخش ساختمان است. همچنین بخش تاسیسات مکانیکی از اجزای بسیار مهم و تاثیرگذار در بهره‌برداری ساختمان است. این تاسیسات مکانیکی شامل موتورخانه، لوله‌کشی‌ها، آسانسور، تجهیزات گرمایشی و سرمایشی است که مجموعه مهمی از ساختمان را تشکیل می‌دهد. تاسیسات برقی بخش بعدی یک ساختمان است که عمدتا بحث روشنایی و تامین انرژی ساختمان را شامل می شود. سیستم مدیریت هوشمند ساختمان (BMS) عمدتا شامل تجهیزات مخابراتی ساختمان است که با اجزای بهره‌برداری و بعضی از اجزای اصلی ساختمان مرتبط می‌شود و می‌تواند شرایط را برای بهره‌برداران به طور هوشمند، مطلوب، راحت، کم‌هزینه سریع‌تر فراهم کند. به هر صورت اجزای مختلف ساختمان در یک آرایش منظم و طراحی شده، می‌تواند شرایط پیش‌بینی شده در قانون، یعنی ایمنی، آسایش و همچنین بهره‌برداری مطلوب را برای بهره‌بردار فراهم کند. نقش سازمان نظام مهندسی در فرآیند پدیدآوری ساختمان در جایگاه خدمات مهندسی است و آنجایی که بحث طراحی، نظارت بر ساخت و خدمات فنی اجرا پیش می‌آید، ظرفیت‌های نظام مهندسی به کار گرفته می‌شود و نظام مهندسی هم بر کیفیت انجام خدمات مهندسی نظارت می‌کند. 
سازمان نظام مهندسی به عنوان نهادی که وظیفه نظارت بر حسن اجرای قوانین را دارد، در بحث کاهش مصرف انرژی و بهره‌وری انرژی چه اقدامی را انجام داد‌ه و یا چه طرح و برنامه ای در این زمینه دارد؟ اصلی‌ترین وظیفه سازمان نظام مهندسی اجرا و نظارت بر اجرای مقررات ملی ساختمان در عرصه ساخت‌وساز است. مقررات ملی شامل ۲۲ مبحث است که اکنون مباحث ۲۳ و ۲۴ هم در حال تدوین است. مبحث۱۷به تاسیسات مکانیکی و مبحث ۱۳به تاسیسات برقی ساختمان می پردازد. در این دو مبحث، استاندارد تجهیزاتی که باید در ساختمان به کار برده شود و همچنین استاندارد خدمات اجرای آن تجهیزات به صورت استاندارد لازم‌الاجرا مدون شده و برای اجرا در اختیار همه قرار گرفته است. مشکل ما در صنعت ساختمان در ساخت‌وسازهای شهری این است که متاسفانه بسیاری از سازندگان استانداردها را اجرا نمی‌کنند و یا از آنها اطلاع ندارند. قانون برای جلوگیری از این مسئله تاکید کرده که ساخت‌وسازها باید توسط افراد باصلاحیت یعنی دارندگان پروانه صلاحیت انجام شود. اگر ماده ۴ قانون نظام مهندسی اجرا شود این معضل ریشه‌ای برطرف خواهد شد. در مورد صنایع وقتی موسسه استاندارد برای هر صنعتی استاندارد می‌نویسد و آن را منتشر می‌کند، آن صنعت موظف است که آن را اجرایی کند. صنایع غذایی و لوازم خانگی باید استانداردهای اجباری ایران را در زمینه تولید خود به کار بندند و مهر استاندارد را روی اسناد خود درج کنند. صنعت ساختمان هم به همین ترتیب است. یعنی دست‌اندرکاران کالایی را تولید می‌کنند که یک خانواده قرار است یک عمر از آن استفاده کند. این تولیدکنندگان باید واجد صلاحیت باشند. همچنین مجریان، ناظران، پیمانکاران و طراحان باید صاحب صلاحیت باشند و از تجهیزات دارای استاندارد استفاده کنند و ایجاد ساختمان براساس مقررات ملی ساختمان باشد. در آن صورت یک خانه مناسب تولید می‌شود و مردم می‌توانند با آسایش در آن زندگی کنند. البته علی‌رغم اینکه در وضعیت موجود در بخش اجرا دچار مشکل هستیم و امروزه بسیاری از افراد فاقد صلاحیت از مغازه‌دار گرفته تا پزشک و افراد معمولی ساختمان‌ساز هستند و وارد کار ساخت‌وساز شده‌اند، ولی شرکت‌های توانمند و دارای صلاحیت هم ساختمان‌های خیلی خوبی در سطح کشور تولید می‌کنند. در وضع موجود، سازمان نظام مهندسی تلاش می‌کند تا با نظارت بر تجهیزات و استاندارد مصالح به کاررفته در ساختمان و هم در کیفیت اجرا و نصب آنها در ساختمان از طریق مهندسان ناظر، این کار را به شکل نسبتا قابل قبولی انجام دهد. در یک سال گذشته در تاسیسات برقی در استان تهران قدم بزرگی برداشته شد. یعنی رعایت استانداردهای تاسیسات برق اماکن در ساختمان‌های استان تهران الزامی شد و تضمین آن این است که شرکت برق، کنتور برق را نصب نمی‌کند تا زمانی که مهندس ناظر رعایت استانداردهای تاسیسات اماکن برق در این ساختمان را تایید کند. برای نمونه مسئله اول این است که ساختمان دارای شبکه زمین است. دومین مسئله این است که قطر سیم‌های به کاررفته به خصوص در ارتباطات اصلی، از ضخامت و کیفیت لازم برخوردار باشد. چون نوع آتش‌سوزی‌ها و خسارات ساختمان‌ها در اثر حوادث برقی، ناشی از داغ شدن سیم و آتش‌سوزی است. همچنین نحوه اتصال پریزها و کلیدها به کنتورهای مینیاتوری ضوابط و استانداردهای خود را دارد. به هر صورت ۴۷ مورد در چک لیست مهندسین ناظر برق لحاظ شده که آن مهندس باید از ساختمان بازدید و فرم ۴۷ بندی را پر و تائید کند که تاسیسات برق مطابق با استانداردها است. پس از ارجاع فرم به اداره برق، کنتور را وصل می‌کنند. تاسیسات آب و فاضلاب تا قبل از مردادماه آزاد بود و ساختمان ناظری داشت که بر همه اجزای آن و تاسیسات آب و فاضلاب نظارت کلی می‌کرد. ولی براساس توافق‌نامه منعقد شده بین سازمان نظام مهندسی تهران و آبفای تهران و همچنین تفاهم‌نامه سه‌جانبه ای که بین وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی و نظام مهندسی در حال اجرا است، مهندسان مکانیک هم مثل مهندسان برق موظف شده‌اند که بر تاسیسات ساختمان بازرسی کنند. سه چک‌لیست دارند و تاسیسات جمع‌آوری فاضلاب در ساختمان، تاسیسات لوله‌کشی و تامین و توزیع آب در داخل ساختمان، تاسیسات مکانیکی دیگر مثل آسانسور و... را باید چک کنند. بخشی هم با عنوان مصرف بهینه آب اخیرا با همکاری شرکت آب و فاضلاب استان اضافه شده است. یعنی استفاده از تجهیزاتی که مصرف بهینه آب را برای بهره‌بردار فراهم می‌کند. شیرهای اهرمی عامل بسیار موثری در صرفه‌جویی آب است. با استفاده از شیرهای فلکه‌ای، لیترها آب باید هدر برود تا به دمای مورد نیاز برسد و ممنوع شدن شیرهای فلکه‌ای در ساختمان‌ها یک اقدام مثبت است. بنابراین کاربرد وسایل کاهنده مصرف بسیار مهم است و حتی شیرآلات موجود در بازار باید کاهنده باشد که آن هم یک چک‌لیست جداگانه در راستای اجرایی شدن مبحث ۱۷ است. منتهی همه اینها مربوط به دوران ساخت است. آنچه بسیار مهم است اینکه ساختمان مانند هر موجود زنده‌ای باید در دوران بهره‌برداری تحت مراقبت باشد و اگر تحت مراقبت نباشد، به سرعت فرسوده و مستهلک می‌شود و حساس‌ترین جایی هم که در ابتدا مستهلک می‌شود، تاسیسات مکانیکی است. حتی فرهنگ بسیار بدی باب شده که بعد از ۵ سال لوله‌کشی‌ها را خراب و از زیر و از رو لوله‌کشی می‌کنند و نباید این اتفاقات را در جامعه بپذیریم. کیفیت لوله‌ها و نحوه اجرا باید به گونه‌‌ای باشد که حداقل برای ۵۰ سال این ساختمان قابلیت دوام و استفاده داشته باشد و بعد از آن هم اگر تحت مراقبت قرار گیرد و تعمیرات به موقع انجام شود، عمر تاسیسات طولانی خواهد شد. باز در مبحث ۲۲ این بحث وجود دارد که ساختمان‌ها هم از نظر سازه‌ای و هم تاسیسات مکانیکی و هم تاسیسات برق باید به صورت نوبتی بازرسی شوند و اگر شرکتی خدمات پس از شروع دوران بهره‌برداری را به ساختمان‌ها بدهد، در سطح گسترده‌تر این شرکت‌ها به صورت محلهای ساختمان‌ها را تحت پوشش قرار دهند و اگر مجموع ساختمان‌های محلهای تحت پوشش یک یا دو شرکت مراقبت از ساختمان قرار گیرد، ساکنان در آسایش بسیار بهتر و امن‌‌تری قرار می‌گیرند. ما باید در این بخش‌ها گام برداریم و در سازمان نظام مهندسی تهران اجرای مبحث۲۲ را به صورت جدی پیگیری می‌کنیم، اما وزارت راه و شهرسازی هنوز به دنبال اصلاحاتی در مبحث۲۲ است که امیدواریم در آینده نزدیک این ابهامات از بین برود و شرکت‌های مراقبت از ساختمان به ویژه در شهرهای بزرگ و پایتخت مخصوصا برای ساختمان‌های بزرگ به‌وجود بیایند و فعال شوند. کیفیت لوله های تاسیساتی را تا چه حد در کاهش مصرف آب موثر می دانید؟ قطعاکیفیت لوله ها در این بخش تاثیرگذار است. چون لوله‌های داخل ساختمان هم نقش انتقال آب سرد را ایفا می‌کنند و هم نقش انتقال آب گرم و یا حرارت را برعهده دارند. کیفیت لوله‌های مصرفی در ساختمان هم در افزایش عمر خود لوله ها و هم در عمر ساختمان بسیار تاثیرگذار است. چون ممکن است یک لوله بی‌کیفیت سال‌ها با نشتی کم باعث تخریب ساختمان شود، ولی لوله باکیفیت می‌تواند در برابر فشارها و دماهای مختلف کیفیت لازم را داشته باشد و هم باعث افزایش عمر تاسیسات و هم عمر ساختمان شود. در همه این زمینه‌ها خوشبختانه مقررات ملی ساختمان استانداردهای لازم را ارائه کرده و تولیدکنندگان باید تولید استاندارد داشته باشند و مجریان و ناظران هم باید بر به‌کارگیری تولیدات استاندارد نظارت کنند.
|
