■ معماران و چالش انتخاب معماری

معماران و چالش انتخاب معماری/ انتخاب موزه گوگنهایم بیلبائو توسط مهرداد زوار محمدی

در چالش تازه‌ای که توسط سایت اتوود مطرح شده، معماران یکی از بناهای مورد علاقه خود را انتخاب کرده و نقد و نظری بر چرایی این انتخاب می‌نویسند که این بار مهرداد زوار محمدی نیز در این چالش موزه گوگنهایم بیلبائو را برگزیده است.

انتخاب یک معماری توسط معماران و نوشتن نقد و نظر درباره آن، یکی از راه‌هایی است که می‌تواند بنا و یا طراحی یک معماری را برای مردمی که از آن استفاده می‌کنند قابل درک‌تر کند و ظرافت‌های آن را بر ملا سازد.

سایت اتوود با این نگرش که معماران از طراحی صرف گذر کرده و درباره آنچه می‌سازند به نقد و نظر پرداخته و به نوشتن درباره آثار ساخته شده و برجای مانده بپردازند، چالش انتخاب معماری مورد علاقه را برای معماران و مهندسان پیش کشیده است. مهرداد زوار محمدی نیز در این چالش شرکت کرده و موزه گوگن‌هایم بیلبائو را انتخاب نموده که دلایل این انتخاب را در یادداشتی چنین می‌نویسد: "در بسیاری از پروژه‌های نمادین و بزرگ مقیاس شهری، امکان گذر از یک پروژه تک عنصری با محوریت معماری به یک محیط جذاب شهری با محوریت و کارکرد مشارکت اجتماعی مردم در سایت و بالا بردن حس تعلق خاطر به محیط از طریق استمرار حضور در محیط و ارتباط با آثار هنری به راحتی احساس می‌گردد.

در نتیجه این محیط و فضای شهری با شخصیت و دارای هویت می‌شود. هویت در محیط، زمانی تجلی پیدا می‌کند که ارتباط طبیعی و منطقی بین فرد و محیط حاصل شده باشد. بین فرد و محیط زندگی‌اش ارتباط و احساس تعلق خاطر به وجود نخواهد آمد مگر آنکه قادر به شناخت عمیق محیط و تشخیص آن باشد و توان درک تمایز آن نسبت به محیط‌های دیگر را نیز داشته باشد و بداند در چه زمانی و به چه صورتی پاسخ مناسبی به کنش‌های انجام یافته آن محیط بدهد. خلق آثار و سمبل‌های هنری در فضا‌ها، میدان‌های شهری، فضاهای عمومی و مجاور آثار شاخص معماری که محل‌های مورد اعتماد و شناخت مردم هستند باعث شناسایی محل و هویت بخشیدن به آن و در نتیجه ارتباط متقابل مردم و محیط خواهد شد.



هویت شهری و احساس تعلق به شهر به افزایش مشارکت شهروندان در مدیریت شهری و کاهش آسیب‌های اجتماعی منتج می‌شود که این موضوع در بهینه سازی و تامین منابع اقتصادی، کاهش هزینه خدمات، افزایش انسجام اجتماعی، کاهش تنش‌های ناشی از زندگی شهری و رضایت شهروندان نقش بسیار موثری دارد.

از زاویه‌ای دیگر به دنبال شکل گیری آثار شاخص از معماران مشهور در یک سایت، بستر پروژه مهم و تاثیر گذار و قابل آدرس دهی و شناسایی می‌شود و چه چیز از این بهتر برای هنرمندان و مجسمه سازان تا آثار خود را در معرض دید و قضاوت عمومی قرار دهند و با گذشت زمان و پیوند خاطره‌های عمومی مردم در طول زمان در بستر پروژه و در ارتباط با آثار هنری از رهگذر ایجاد فضا و پلازای عمومی شهری، اهمیت و ارزش آثار هنری و پروژه معماری همگام و همراه یکدیگر افزایش یابد و باعث افزایش ارزش بنا در نظر مردم و انسانی شدن مقیاس تاثیر گذاری بنا و افزایش ارتباط متقابل معماری و هنر با مردم و تاکید بر مقوله مهم و امروزی نقش و کارکرد اجتماعی هنر و هنرمند گردد.

به نظر می‌رسد در این حوزه می‌بایست پیوند سه مسئله معماری، هنر و شهر را در ارتباط با مردم به فال نیک گرفت و با تشویق و ترغیب مردم برای بودن در فضای شهری و بالا بردن امنیت بصری، نزدیکی هر چه بیشتر این حوزه‌ها با یکدیگر و در ارتباط با مردم را باعث شد.

مهم‌ترین مصداق پیوند معماری، هنر و شهر از نظر نگارنده، پروژه جذاب و تاثیر گذار موزه گوگن‌هایم بیلبائو اثر معمار شاخص امریکایی فرانک‌گری است، از نظر بسیاری از بازدیدکنندگان و علاقمندان، محوطه بیرونی این موزه بسیار تاثیر گذار‌تر از داخل آن است. در دو طرف این پروژه شگفت انگیز دو اثر و سمبل ویژه هنری استقرار یافته که به نظر می‌رسد دلیل اصلی شکل گیری آن حضور و خودنمایی موزه گوگن‌هایم است. این ساختمان عجیب که خود ماهیتی تندیس وار دارد در ارتباط مفهومی و فرمی با دو اثر دیگر باعث ایجاد یک فضای شهری پر مخاطب، یادمان گونه و جذاب می‌گردد.



در این محوطه دو اثر شاخص هنری وجود دارد که یکی از آن‌ها عنکبوت بزرگی تحت عنوان "Maman" اثر هنرمند فرانسویْ آمریکایی لوییس بورژوا است که در ورودی مجموعه و در کنار آب نمای زیبای موزه شکل گرفته و دیگری مجسمه‌ای از یک سگ تحت عنوان "Puppy" اثر جف کونز است که سطح آن از گل‌های طبیعی پوشانده شده است و در قسمت جنوبی موزه و روبه سوی شهر جانمایی شده است که به شدت میزان ماندگاری مخاطبین موزه را در فضای بیرونی و محوطه آن افزایش داده و پیوند خاطره انگیزی مابین معماری (موزه گوگن‌هایم)، هنر (دو مجسمه نمادین) و شهر و مشارکت اجتماعی شهروندان و توریست‌ها به وجود آورده است.

این پیوند در دهه‌های گذشته در موزه هنرهای معاصر تهران همگام با دیگر تحولات هنری مثبت در دنیا اتفاق افتاد، که امید است بار دیگر در ارتباط با فضا‌ها و ساختمان‌های مختلف واجد ارزش این دیار روی دهد تا شاهد آشتی مردم با فضاهای شهری و افزایش مشارکت اجتماعی آن‌ها و خلق فضاهای عمومی مردم نهاد به منظور دستیابی به محیط شهری جذاب، خاطره ساز و در برگیرنده حس تعلق و همگام و همساز با طبیعت باشیم. "