تغییر کاربری بناهای تاریخی مراغه را نجات می‌دهد
امروزه برای حفاظت از بناهای تاریخی به دلیل نبود اعتبار کافی باید از روش های دیگری استفاده کرد. یکی ازروش‌هایی که امروزه برای تداوم حیات ابنیه تاریخی به کارمی رود،دادن کاربری جدیدبه آنها و استفاده ازفضاهای آن براساس قابلیت های موجود در بناست. هر اثر تاریخی که در گوشه و کنار شهرستان مراغه قرار دارد مورد توجه گردشگران بی‌شماری است،روزگاری دوریانزدیک بنا بردلیلی خاص ساخته شده ومورد استفاده بوده است. در عین حال دارای ارزش تاریخی بالایی است،اگرچه مهمترین رویکرد درمواجه باابنیه تاریخی،محافظت و نگهداری آن هادربهترین شرایط است. سعید ستارنژاد، دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی محقق اردبیل می‌گوید:«امروزه با توجه به دلیلی نبود اعتبار کافی در جهت حفاظت از ابنیه تاریخی باید از روش های دیگری استفاده کرد. یکی ازروش‌هایی که امروزه برای تداوم حیات ابنیه تاریخی به کارمی رود،دادن کاربری جدیدبه آنهاواستفاده از فضاهای آن براساس قابلیت های موجوددر بناست.این موضوع سبب می شود علاوه بر ایجاد جاذبه‌ای جدید در کنار جاذبه فرعی،بنای موردنظربه صورت کامل تحت نظربوده ومرمت به صورت مداوم درآن صورت بگیرد زیراوقتی ازاین فضااستفاده می شودتمامی بخش‌های مختلف آن دائماتحت کنترل بوده وکوچکترین ضایع‌های به سرعت کشف و برطرف می شود که خود عاملی در است در جهت تدوام عمر ابنیه.» به گفته او، تغییر کاربری بناهای تاریخی که ارزش ویژه‌ای)درجه 2) برخوردار نیستند در تمامی دنیا مرسوم است زیرا از انهدام این بناها جلوگیری می‌کند و سبب پیدایش جریان زندگی در آنها می شود. تغییرکاربری بناهای تاریخی را منوط به میزان ارزش این آثار باید دانست که هرچند تغییر کاربری بناهای درجه دو سبب رونق این آثار تاریخی می شود اما در مورد بناهای درجه یک یا به عبارت بهتر آثار شاخص، تغییر کاربری نه تنها ممکن است به تخریب و فرسودگی آنها کمک کند بلکه این آثار را از دسترس عموم خارج کرده و به انحصار گروهی خاص در می آورد رعایت تناسب کاربری با نوع بنا نیز از جمله نکات مهمی است که به صورت کارشناسی مد نظر قرار بگیرد. ستارنژاد می‌گوید: اگر تغییر کاربری و یا میزان مراجعه کنندگان به صلاح بنا نباشد و زمینه فرسودگی و آسیب رسیدن به بنا را تشدید کند،مسولان باید از این اقدام پرهیز کنند به عنوان نمونه می توان به تخت سلیمان اشاره کرد که جزء آثار شاخص است که تغییر کاربری در این سایت منجر به خسارت های جبران ناپذیری خواهدشد. او با بیان اینکه شهرستان مراغه با داشتن شمار زیادی آثار و ابنیه تاریخی یکی از قطب های گردشگری کشور محسوب می‌شود، می‌گوید: مراغه سالیانه میزبان هزاران گردشگر است ولی متاسفانه بیشتر این آثار تاریخی نیاز به مرمت و حفاظت دارند اما به دلیل نبود اعتبار کافی بیشتر این آثار در معرض تخریب قرار گرفته‌اند با توجه به شرایط فعلی(نبود اعتبار) بهترین روش در جهت حفاظت و مرمت از آثار شهرستان مراغه تغییر کاربری متناسب با فضای ابنیه امری است ضروری که در عین حفاظت و مرمت از بنا به رونق گردشگری و اشتغال کمک شایانی می‌کند. به گفته ستارنژاد،تغییر کاربری در شهرستان مراغه چند سالی است مورد توجه میراث فرهنگی قرار گرفته است و ابنیه تاریخی چون یخچال مرادیان به سفره خانه سنتی، خانه حاج کبیر آقا به کتابخانه، کلیسای تاریخی به اداره میراث فرهنگی و... نمونه های موفق تغییر کاربری است که جاذبه های اثر را دو چنان کرده است. اثار دیگر شهرستان چون حمام خواجه نصیر با وضعیت اسفناک،گنبدهای تاریخی نیاز به مرمت اساسی دارند، معبد مهر سایر آثار تاریخی دیگر که همگی می‌تواند با تغییر کاربری و مشارکت بخش خصوصی هم حفاظت و مرمت شوند و هم به اشتغال و جذب گردشگر بسیار کمک کند. این باستان‌شناس تاکید می‌کند: البته بایدتوجه داشت دراین تغییرکاربری،ماهیت بناحفظ شده وبا کاربری جدید همخوانی داشته باشد. مثلا در تغییر کاربری حمام خواجه نصیر بهتر است تبدیل به موزه مردم شناسی شود چیزی که تا حدودی با هویت بنا سازگاری دارد.اگرچه در مراغه چندی است برخی ازابنیه تاریخی تغییر کاربری داده شده اند ولی متاسفانه هنوزآنچنانکه باید و شایدبه این مقوله درمراغه پرداخته نشده واین تغییر کاربری محدودبه تعدادی فضای باستانی نیست وهنوزازنظر کیفیت وکمیت باآنچه دربضاعت مراغه است،بسیارفاصله دارد ولی با توجه به پتانسیل فراوان مراغه در آثار تاریخی با تغییر کاربری مناسب و کارشناسی شده هم شاهد حفاظت و مرمت ابنیه شد و هم صنعت گردشگری را رونق بخشید. او برخی از آثار و ابنیه مراغه که می توان تغییر کاربری داد را نام می‌برد:«حمام خواجه نصیر می توان با مشارکت بخش خصوصی یا شهرداری تبدیل به موزه مردم شناسی، نمایشگاه لوازم فرهنگی، نمایشگاه صنایع دستی کرد.گنبد های سرخ، کبود، مدرو و غفاریه می توان سردابه و اتاق این گنبدها را تبدیل به کتابخانه کرد.غارهای دستکند واقع در روستاها که به شدت در معرض آسیب قرار دارند را تبدیل به نمایشگاه صنایع دستی مردم بومی، محصولات لبنی و... کرد.مساجد قدیمی مثل شجاع الدوله سفید، ریحان و... را با کمک هئیت‌های مذهبی تبدیل به مساجد محله ها، بخشی از مساجد را تبدیل به موزه آثار محرم مراغه کرد.معبد مهر را تبدیل به سایت موزه معبد با قرار دادن سنگ قبرها و آثاری از یادواره صوفی گری در مراغه اختصاص داد.رصدخانه را هم می توان تبدیل به سایت موزه رصدخانه، برپایی رصدخانه ای نو و مدرن در مجاورت بنا با حفظ بافت تاریخی اثر، برپایی نمایشگاه و محل همایش های علم نجوم کرد.
|
