■ عنوان مقاله: طیف‌بندی و سنجش فضایی آسیب فیزیکی ـ اجتماعی شهرها در برابر زلزله با بکارگیری تکنیک VIKOR و GIS؛ موردشناسی: شهر یزد
■ نویسندگان: الیاس مودت، سعید ملکی ■ انتشاریافته در: فصلنامه‌ی «جغرافیا و آمایش شهری و منطقه‌ای»، دوره‌ی ۴، شماره‌ی ۱۱، تابستان ۱۳۹۳. ■ چکیده : زلزله در جهان به عنوان یکی از مخرب‌ترین و تهدیدآمیزترین عوامل انهدام حیات انسانی ـ محیطی مطرح می‌باشد. و آسیب‌های ناشی از آن در ابعاد گوناگون (فیزیکی، اجتماعی و غیره) متوجه جوامع شهری که مدرن‌ترین و آسیب‌پذیرترین شیوه‌ی سکونت در جهان است، می‌شود. اما این پدیده‌ی طبیعی به خودی خود در هر مکانی می‌تواند قابلیت ایجاد بحران و آسیب را نداشته باشد. بلکه آمادگی و برنامه‌ریزی دقیق برای تعیین درجات آسیب، کنترل، کاهش عواقب نامطلوب زلزله می‌تواند تعیین‌کننده‌ی درجه‌ی بحران آن باشد. در نتیجه، شناخت ابعاد اجتماعی و فیزیکی موضوع که رابطه‌ی دوسویه در آسیب ناشی از زلزله دارد؛ ضرورت می‌یابد. که پژوهش مورد نظر با ماهیت "توسعه‌ای ـ کاربردی" روش تحقیق "توصیفی ـ تحلیلی" به بررسی موضوع در شهر یزد پرداخته است. و از آنجا که تنها ابزار انسان جهت تعیین آسیب‌های ناشی از آن، اطلاعات موجود و روش‌های کمی ـ آماری می‌باشد، این پژوهش با بهره‌گیری ۳۰ متغیر از شاخص‌های اجتماعی ـ فیزیکی و استفاده از تکنیک VIKOR و GIS، و همچنین نرم‌افزارهای Excel و SPSS به پهنه‌بندی و ارزیابی آسیب لرزه‌ای پرداخته است. که نتایج مورد نظر نشان می‌دهد میزان VIKOR و به عبارتی مقدار Qi، Si و Ri، در مناطق سه‌گانه شهر یزد به ترتیب برابر (Qi = ۹۹۰/۰، ۰۰۱/۰، ۷۹/۰)، (Si = ۷۷۵/۰، ۲۴۶/۰، ۶۷۶/۰)، (Ri = ۱۸۴/۰، ۱۵۱/۰، ۱۷۶/۰) می‌باشد. و بر پایه‌ی شروط مدل VIKOR، منطقه دو در سه گروه R، S و Q در پایین‌ترین رتبه قرار دارد، در مرحله‌ی بعد منطقه‌ی سه و در نهایت منطقه‌ی یک کمترین آسیب‌پذیری را در شهر یزد دارند. ■ کلیدواژگان : زلزله، اجتماعی، فیزیکی، VIKOR ،GIS، شهر یزد.
|
