■ سنجش چندمعیاره‌ی کیفیت مکان‌های شهری با جی.آی.اس

نام مقاله :
سنجش کیفیت مکان‌های شهری با روش ارزیابی چندمعیاره در GIS
شهر مطالعه‌شده : تهران

پدیدآورندگان :
علی‌اکبر متکان ، احمد پوراحمد ، حسین منصوریان ، بابک میرباقری ، امین حسینی‌اصل

چکیده :
مطالعه‌ی کیفیت زندگی در حال تبدیل شدن به ابزار مهمی برای ارزیابی سیاست‌های همگانی، رتبه‌بندیِ مکان‌ها، درک و اولویت‌بندی مسائل اجتماع، تدوین و پایش سیاست‌ها و راهبردها یا استراتژی‌های مدیریت و برنامه‌ریزی شهری است.
در این مطالعه، کیفیت مکان به‌عنوان منابع، امکانات و فرصت‌های فراهم‌شده به‌وسیله‌ی محیط برای تأمین نیازهای انسانی و به‌عنوان زیرمجموعه‌ی کیفیت زندگی مورد توجه قرار گرفته، و با تلفیق داده‌های سنجش از دور، سرشماری و دیگر داده‌های مکانی در محیط GIS به سنجش کیفیت مکان به روش «ارزیابی چندمعیاره» در سطح نواحی شهرداری تهران پرداخته شده است.
سه قلمروی اصلی ـ اجتماعی، دسترسی و فیزیکی به عنوان معیار تعیین شده‌اند و با بهره‌گیری از تحلیل عاملی، از مجموع 49 پارامتر، مؤلفه‌های هم‌بسته با هر قلمرو (زیرمعیارها) شناسایی شدند. وزن‌های مؤلفه‌های مربوط به هر قلمرو با بهره‌گیری از تحلیل سلسله‌مراتبی استخراج شد و شاخص نهایی هر قلمرو با ترکیب خطی وزن‌دهی‌شده‌ی مؤلفه‌های استانداردشده‌ی مربوط به هر قلمرو ایجاد شد؛ و در نهایت، قلمروهای سه‌گانه‌ی «اجتماعی و دسترسی و فیزیکی» به منظور استخراج شاخص نهایی کیفیت مکان با یکدیگر تلفیق شدند.
افزون بر این، با بهره‌گیری از شاخص تحلیل مکانی Getis-Ord خوشه‌های مطلوب و نامطلوب در هر قلمرو و در شاخص نهایی کیفیت مکان مشخص گردید. نتایج نشان داد که خوشه‌های مطلوب در قلمروی اجتماعی در نواحی شمالی و مرکز به سمت شمال، در قلمروی دسترسی در نواحی مرکزی و در قلمروی فیزیکی در نواحی شمالی شهر تهران‌اند. همچنین، نتایج تحلیل هم‌بستگی در مورد شاخص‌های نهایی در سه قلمروی اجتماعی، دسترسی و فیزیکی بیانگر وجود رابطه‌ی مثبتِ معنادار میان شاخص نهایی قلمروی اجتماعی با شاخص نهایی قلمروی فیزیکی و قلمروی دسترسی‌ست.

کلیدواژه‌ها :
تهران ، کیفیت زندگی ، GIS ، کیفیت مکان ، ارزیابی چندمعیاره ، شاخص Gi Getis ، ord.