■ فن‌آوری‌های نوین ساختمانی ، عامل ارزندگی کیفیت ساختمان

فن‌آوری‌های نوین ساختمانی، عامل ارزندگی کیفیت ساختمان / نبود مدیریت یکپارچه، مانع صنعتی‌سازی است

خانه مناسب، فن‌آوری نوین ساختمانی، تامین مسکن ارزان و برنامه‌ریزی‌های حوزه مسکن از جمله موارد مورد توجه صاحبنظران و تصمیم‌سازان صنعت ساختمان بوده است.

تولید صنعتی و انبوه قطعات ساختمانی افزون بر کاهش هزینه‌های ساخت، قیمت ساخته را هم پایین می‌آورد و در این فرآیند، مصالح ساختمانی کم‌تری هم هدر می‌رود. در صنعتی‌سازی ساختمان (انبوه‌سازی دیوار و اسکلت) بسیاری از هزینه‌های ناضروری، همچون هزینه‌ی کارگر، حذف می‌شود؛ که این‌گونه عوامل در پایین آوردن بهای ساختمان نقشی مؤثر خواهند داشت.



ساخت 77 درصد ساختمان‌ها با تکنولوژی متداول
عضو هیأت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران با استناد به اطلاعات آمار مرکز آمار ایران، اظهار داشت: بر اساس آمار موجود 77درصد پروانه‌های ساختمان‌های مسکونی کشور برای ساختمان‌های فلزی و بتن آرمه صادر شده؛ 21 درصد، ساختمان‌های آجر و آهنی و نزدیک به 2 درصد برای سایر موارد بوده است.

به گفته مهدی روانشادنیا، ساختمان‌های فلزی و بتن آرمه جزء رده تکنولوژی‌های متدوال ساخت ساختمان تلقی می‌شود و به عبارت دیگر تاکنون گام جدی در راستای صنعتی‌سازی که یک نوع خاص از فن‌آوری‌های جدید ساختمان بوده، برداشته نشده است.

ارزان‌سازی با محصول ارزنده تولید کردن، متفاوت است
در ادامه عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران مفهوم ارزان‌سازی را با محصول ارزنده تولید کردن متفاوت دانست و گفت: مدیریت پروژه برای اجرای ارزندگی و ارزنده‌سازی به کاهش قیمت، قیمت تمام شده مسکن، افزایش کیفیت و سرعت اجرا توجه دارد؛ در صورتی که در مفهوم ارزان‌سازی غالبا به کیفیت و زمان توجه نمی‌شود.

حامد خانجانی با تاکید بر اینکه فن‌آوری‌های نوین ساختمانی، موجب ارزندگی کیفیت ساختمان و کاهش قیمت تمام شده وکاهش زمان ساخت می‌شود، اذعان داشت: تا حدودی در انبوه‌سازی و مشخصا طرح مسکن مهر، صنعتی‌سازی که قسمتی از فن‌آوری‌های نوین ساختمانی است، اجرا شد.

گفتنی است که در ساخت و ساز شهری و ساخت و سازی که توسط سرمایه‌گذار شخصی انجام می‌شود، به ندرت مصالح و فن‌آوری‌های نوین می‌توانند بر روش‌های سنتی ساخت غالب بشوند.

ریزدانگی در ساخت و ساز امکان صنعتی‌سازی را کاهش می‌دهد
روانشادنیا با اشاره به اینکه بافت شهری با یک نوع ریزدانگی مواجه است، تصریح کرد: این ریزدانگی امکان اعمال صنعتی‌سازی، یا زیرساخت انبوه را کاهش می‌دهد. در حال حاضرمتوسط متراژ زیربنای ساختمان‌های دارای پروانه در کشور خیلی کم (حدود هزار متر مربع) است و برای این میزان، سرمایه‌گذاری در فن‌آوری نوین ساختمان صرفه اقتصادی ندارد. لذا یکی از دلایلی که به گران شدن مسکن کمک می‌کند همین امر است.

عضو هیئت مدیره نظام مهندسی ساختمان تهران با اشاره به شرایط ریزدانگی، گفت: سرمایه‌گذاری که امکان فعالیت در یک پروژه عظیم چند ده یا چند صد میلیاردی و امکان ساخت یک ساختمان 500 واحد به بالا را دارد می‌تواند از فن‌آوری نوین ساختمان استفاده کند، چرا که این استفاده برای او صرفه اقتصادی دارد؛ طبیعتا کیفیت ساخت بالا خواهد رفت و هزینه‌های تمام شده متر مربع ساخت هم کاهش پیدا خواهد کرد. اما در حال حاضر این اتفاق در ساخت و ساز شهری کشور صورت نمی‌گیرد و یکی از دلایل عمده گران تمام شدن مترمربع هزینه‌های ساختمان در کشور همین موضوع است.

گفتنی است که بر اساس برخی آمار فقط 16 درصد مجوزهای صادر شده برای ساختمان‌های کل کشور، بالای 5 طبقه ارتفاع دارند و بیش از 64 درصد آنها مربوط به ساختمان‌های دو واحدی و زیر دو طبقه هستند.

فن‌آوری‌های نوین، قیمت بهره‌برداری را کاهش می‌دهد
عضو سازمان نظام مهندسی تهران، ساختمان را به سه مرحله طراحی، اجرا و بهره‌برداری تقسیم کرد و اذعان داشت: زمان ساخت یک ساختمان یک یا دو سال است ولی بعضا این انتظار وجود دارد که تا 50 سال مورد بهره‌برداری قرار بگیرد. از دیگر سواستفاده از فن‌آوری‌های نوین در کشورهای دیگر همانند چین یا ژاپن، قیمت تمام شده ساخت را تا 30 درصد کاهش می‌دهد، اما در ایران به دلیل موارد مطرح شده محدودیت‌هایی برای ساخت بوده و این احتمال وجود دارد که قیمت تمام شده ساخت را افزایش بدهد.

خانجانی سبک‌سازی، مقاوم‌سازی، افزایش سرعت اجرا، کاهش مصرف انرژی در دوران بهره‌برداری، افزایش طول عمر سازه، افزایش ایمنی، بازیافت مجدد و امکان اسقاط ساختمان را از جمله مزایای صنعتی‌سازی برشمردو گفت: لازم است که مالکان، سازندگان، بهره بردارن و حتی نهادهایی همانند شهرداری که در امر ساخت و ساز تاثیرگذارهستند به حفظ سرمایه ملی توجه داشته باشند. استفاده از فن‌آوری‌های نوین در زمان بهره‌برداری منجربه کاهش قیمت ساختمان می‌شود و موضوع افزایش قیمت اولیه در زمان ساخت توجیه و قیمت واحد تعمیر و نگهداری هم کاهش پیدا می‌کند.

تاکید طرح جامع بر صنعتی‌سازی
روانشادنیا ضمن بیان اینکه وفق تاییدیه مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی، 6 گروه از تکنولوژی جدید ساختمان به رسمیت شناخته شده که در این 6 گروه، 54 تکنولوژی در کشور قابل استفاده هستند، تاکید کرد: گروه اول سیستم‌های کامل ساختمانی که انواع سیستم‌ها همانند سیستم‌های فولادی سرنورد شده یا همان ال.اس. اف‌ها هستند و گروه دوم، مربوط به سیستم‌های سازه‌ای است، به این معنا که فقط اسکلت ساختمان ساخته می‌شود و21 تکنولوژی در آن به رسمیت شناخته شده است.

این استاد دانشگاه در ادامه یادآورشد: گروه سوم، شامل دیوارهای باربر و همچنین سقف‌ها، مصالح و انواع زیرسیستم‌ها می‌شود. به نظر می‌رسد علاوه بر اینکه طبقه‌بندی خوبی روی این موضوع صورت گرفته، بسترهای مناسب هم از لحاظ ضوابط برای استفاده این موارد وجود دارد.

عضو هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران بر این اعتقاد است که با توجه به طرح‌های بالادستی همانند مواردی که در برنامه چهارم و پنجم توسعه دیده شده و همچنین در طرح جامع مسکن که یکی از طرح‌های اصلی آن طرح تولید مسکن با فن‌آوری نوین و صنعتی‌سازی بوده، در حال حاضر بستر مناسب مقرراتی برای اجرای این موضوع وجود دارد، اما برخی نقص‌ها در دیگر جاها، امکان اجرایی شدن این فن‌آوری‌ها را نمی‌دهد.

وی نبود مدیریت یکپارچه را یک نقطه ضعف و مانعی برای استفاده از فن‌آوری‌های نوین ساختمانی دانست و تصریح کرد: کسی برای 110 مترمربع میانگین زیربنای پروانه‌های صادر شده شهر تهران حاضر نیست در تکنولوژی جدید سرمایه‌گذاری کند و تجهیزات مربوطه آن را بیاورد چرا که اصلا صرفه اقتصادی ندارد.

گفتنی است که انبوه‌ساز به معنای واقعی کلمه وجود ندارد. از یک ساختمان چهار یا پنج طبقه نمی‌توان تلقی انبوه‌ساز داشت؛ این در حالیست که ایران، وضعیت زلزله کاملا بحرانی و نگران‌کننده‌ای دارد و این تکنولوژی‌ها می‌توانند در زمینه افزایش کیفیت ساخت تاثیر بسزایی داشته باشند.

گام نخست، استفاده از فن‌آوری نوین در بخش غیرسازه‌ای است
خانجانی با اعتقاد به اینکه نباید به این موضوع نگاه صفر تا صدی داشت، گفت: ضرورت دارد، روش‌های صنعتی‌سازی که در غالب نیمه‌صنعتی، تمام‌صنعتی و فن‌آوری‌های نوین به شکل فن‌آوری‌های سازه‌ای و غیرسازه‌ای وجود دارد، جدی گرفته شود و قدرمسلم باید در این مسیر حرکت کرد.

گفتنی است که شاید در گام اول ساختمان‌های ریزدانه با متراژ حدود 1000 تا 2000 متر مربع زیربنا امکان استفاده از فن‌آوری نوین را نداشته باشند اما در بخش‌های غیرسازه‌ای، در صورتی که مالکان و سازندگان به توجیه اقتصادی ارزندگی و ارزان سازی برسند، می‌توان بحث فن‌آوری‌های نوین را داشت.

این کارشناس حوزه مهندسی با اشاره به تعریف صنعتی‌سازی، گفت: در صنعتی‌سازی عمده المان‌های سازه‌ای در کارخانه تولید و در کارگاه فقط اجرا و نصب می‌شود. در صنعتی‌سازی ضرورت دارد که کارخانه‌هایی در این زمینه وجود داشته باشد تا المان‌های سازه‌ای و غیرسازه‌ای درکارخانه تولید ‌شود ودر کوتاه‌ترین زمان و با کمترین نیروی کار نصب و اجرا صورت پذیرد.

عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران، بر این اعتقاد است که تاکید بر قیمت تمام شده مسکن معضلی است که ریشه در فرهنگ‌سازی و دیداجتماعی بهره‌برداران دارد. باید توجه داشت که حساسیت بر روی قیمت تمام شده اهیمت بحث فن‌آوری نوین را پوشش نمی‌دهد. علاوه بر این، اگر در ساختمان‌های شهری تنها بحث ملاحظات اقتصادی و زمان اجرای آن مورد تاکید باشد و خواست که از این موضوع تنها یک توجیهی برای سازندگان پیدا کرد قدرمسلم اجرای صنعتی‌سازی با شکست مواجه خواهد شد.

خانجانی در ادامه یادآورشد: در ساخت و ساز به روش سنتی یک کارگر تنها با گذشت یک ماه کار، در کنار استاد کار می‌تواند آمادگی لازم برای ساخت و ساز را پیدا کند، اما در بحث صنعتی‌سازی همانند بلوک‌های سیمانی سبک، دیوارهای پیش ساخته و... دیگر توان استاد کار سنتی و کارگر نیست و مدیریت آن فرآیند هم مطرح می‌شود.

خانجانی، فقدان مجری ذی‌صلاح را یک معضل جدی در ساخت و ساز شهری دانست و اذعان داشت: در حال حاضر ساخت و ساز شهری به دست افراد غیرحرفه‌ای و مالکانی که با یک روش ساده 40 ساله و مدیریت استادکار و کارگر که امر پیچیده‌ای هم نیست، انجام می‌شود. گفتنی است که برای اجرای صنعتی‌سازی و نصب فن‌آوری‌های نوین احیتاج به افراد ماهر و مدیریت نوین است.

شرایط مقررات فنی برای صنعتی‌سازی رضایت‌بخش است
عضو هیأت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران شهرک اکباتان را نمونه‌ای از ارائه یک کالای با کیفیت که باعث جلب رضایت بهره‌بردار می‌شود، معرفی کرد و گفت: این مجموعه با گذشت چند دهه ارزش خودش را حفظ کرده؛ شهرک اکباتان نمونه‌ای ازارزش فن‌آوری جدید است.

روانشادنیا با تاکید بر اینکه برای اجرای ساخت و ساز با فن‌آوری‌های نوین ساختمانی باید بستر مناسب حقوقی و اقتصادی فراهم باشد، تصریح کرد: صرف داشتن تکنولوژی یا آشنا بودن به آن کفایت نمی‌کند؛ از دیگر سو در شرایط فعلی با ساده‌ترین روش‌های موجود و غیرمتخصص‌ترین افراد همانند کارگران فصلی، که فقط در فصل تابستان وارد صنعت ساختمان می‌شوند، پروسه ساخت و ساز انجام می‌شود و همین موضوع به تنهایی نرخ حوادث ناشی از کار را هم افزایش داده است.

وی ضمن بیان اینکه در سال‌های گذشته بخصوص از سال 84 به بعد و از زمان تصویب طرح جامع اتفاقات خوبی افتاده است، اظها رداشت: به عنوان نمونه در تبصره 6 بودجه سال 86 و بسیاری از برنامه‌های دیگر صنعتی‌سازی دیده شده است. اما باید بستر ورود بخش خصوصی هم به این فضا مهیا شود و توجیه اقتصادی لازم برای بکارگیری تکنولوژی نوین وجود داشته باشد. البته این فضا در حال حاضر وجود ندارد.

روانشادنیا خاطر نشان ساخت: شرایط مقررات فنی برای اجرای این مهم نسبتا راضی‌کننده است اما مقررات شهرسازی، مقررات اقتصادی و بسترهای پشتیبانی نیاز به بررسی و مطالعه بیشتر دارند. اتفاقاتی که دربافت فرسوده می‌افتد هیچ کدام درجهت حرکت به سمت صنعتی‌سازی نیست.

در زمینه مشوق‌های اقتصادی خلا وجود دارد
در همین رابطه عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران تاکید کرد: در مقررات ملی ساختمان، مبحث 5 به فن‌آوری‌های مصالح ساختمانی و مبحث 8 به روش صنعتی اجرای ساختمان اختصاص یافته و در حقیقت خیلی از تکنولوژی‌ها و مصالح جدید در دو مبحث مذکور ملاحظه شده است که بستر قانونی آن برای اجرایی شدن وجود دارد؛ اما در زمینه مشوق‌ها و محرک‌های اقتصادی خلا وجود دارد و باید کار شود.

خانجانی تخصیص در تخفیف‌ها و عوارض ساختمانی و ارائه تسهیلات ویژه را از مشوق‌هایی دانست که شهرداری و سازمان نظام مهندسی ساختمان می‌توانند در اختیار متقاضیان قرار دهند. لذا بستر قانونی، بستر مقرراتی، روش‌های مورد تایید مرکز تحقیقات و... امکانات خوبی برای اجرای این برنامه وجود دارد، تنها نیاز به یک همت عمومی از طرف سازمان‌ها است که مشوق‌ها را برای سازندگان بگیرند تا بتوان بیشتر استفاده کرد.

این کارشناس حوزه مهندسی برگزاری نشست‌های متعدد در خصوص صدور خدمات فنی مهندسی را نتیجه دوران پساتحریم بشمار آورد و گفت: شرایط سیاسی درپی روان‌سازی و ایجاد بسترهای لازم برای ارتباط با کشورهای توسعه است، در نتیجه با استفاده از تجارب ایران در زمینه صدور خدمات فنی مهندسی، می‌توان به کشورهای همسایه بحث صدور خدمات فنی مهندسی را داشت و از ورود تکنولوژی‌های جدید از کشورهای توسعه استقبال کرد. البته با وجود شش گروه مطرح شده، بحث 54 فن‌آوری که توسط مرکز تحقیقات معرفی شده و مباحث مقررات ملی به نظر می‌آید که بستر مناسب برای استفاده از تکنولوژی‌های مطرح شده وجود دارد.

صنعتی‌سازی می‌تواند در مسیر کیفی‌سازی حرکت کند
روانشادنیا با اشاره به تفاوت صنعتی‌سازی با کیفی‌سازی، اظهار داشت: صنعتی‌سازی می‌تواند در مسیر کیفی‌سازی حرکت کند منتها ممکن است ساختمانی به صورت صنعتی ساخته نشود اما با کیفیت باشد. صنعتی‌سازی می‌تواند در چند حوزه به ساخت ساختمان‌های متداول کمک کند.

این استاد دانشگاه، کاهش وزن ساختمان‌ها و رابط سیستم، بین وزن ساختمان و نیروی وارده زلزله بر ساختمان را از نکات مثبت فن‌آوری‌های نوین دانست و گفت: با کاهش وزن، آسیب‌پذیری یک ساختمان در برابر زلزله به صورت غیر مسیستم کاهش می‌یابد. دومین اتفاق صنعتی‌سازی این است که در کنار افزایش کیفیت، سرعت ساخت هم افزایش پیدا می‌کند. نهادهای بین‌المللی گزارش می‌دهند که ساخت و ساز در ایران بطور متوسط 20 ماه زمان می‌برد که این خودش در گران‌شدن هزینه تمام شده ساخت و ساز تاثیرگذار است.

روانشادنیا در ادامه افزود: سومین نکته این است که اصولا روش‌های صنعتی‌سازی می‌توانند در کاهش مصرف انرژی تاثیر داشته باشند. متاسفانه ایران یکی از کشورهایی است که مصرف انرژی بی‌رویه دارد و عمده این مصرف در صنعت ساختمان اتفاق می‌افتد که مصرف‌کننده‌ها در طول زمان هزینه آن را پرداخت می‌کنند.

60درصد مصرف انرژی به نحوه تولید مصالح ساختمانی برمی‌گردد
خانجانی با اعلام اینکه 60 درصد انرژی مصرفی در صنعت مختص به نحوه تولید مصالح ساختمانی است، تصریح کرد: برای تولید سیمان، آجر، گچ، فولاد از روش‌های قدیمی استفاده می‌شود که بسیار پرمصرف هستند؛ در بخش انرژی، علاوه بر اینکه صنعتی‌سازی در اجرا و نوع مصرف در ساختمان می‌تواند به سبک‌سازی، مقاوم‌سازی و کاهش مصرف بینجامد، نحوه تولیدشان هم خیلی به صرفه است. مصرف مواد معدنی برای کوره‌های آجرپزی و... آمار جدی را به‌خود اختصاص داده است و درواقع مصرف و آلایندگی حاصل از مصالح ساختمانی اصلا متناسب با استانداردهای امروزی نیست.

مصرف 120 لیتر مازوت برای تولید یک تن سیمان
روانشادنیا با بیان اینکه دو نوع انرژی در ساختمان وجود دارد، گفت: انرژی بهره‌برداری که حاصل از تلفات انرژی ساختمان در سرما و گرما است. مصرف انرژی در زمان بهره‌وری بسیار مهم است و صنعتی‌سازی می‌تواند به کاهش مصرف انرژی زمان بهره‌برداری کمک کند. علاوه بر آن انرژی نفهته‌ای که برای تولید مصالح مصرف می‌شود که عدد بسیار قابل توجهی را بخود اختصاص می‌دهد. به عنوان نمونه به ازای هر یک تن سیمانی که در کشور تولید می‌شود علاوه براینکه 120 لیتر مازوت مصرف می‌شود، حدود یک تن هم انواع گازها و آلاینده‌ها وارد فضا می‌شود و متاسفانه در سال‌های گذشته توسعه جدی پیدا کرده است. گفتنی است که در حال حاضر هم الان حدود 90 میلیون تن سیمان سالانه تولید می‌شود.

عضو هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران ضمن اشاره به اینکه در تولید مصالح سه مفهوم وجود دارد که به آنها سه آر گفته می شود، اذعان داشت: ریدوس یا کاهش، ریوز یا استفاده مجدد و ریسایکل که متاسفانه هیچ کدام از اینها انجام نمی‌شود. گفتنی است که در ساختمان‌های صنعتی‌سازی، می‌توان در جهت استفاده مجدد، بازیافت و کاهش مصرف مصالح حرکت کرد که این امر در بلند مدت در ارزان تمام شدن قیمت ساختمان کمک می‌کند.

40 درصد انرژ کل کشور در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود
در همین رابطه خانجانی یادآورشد: مبحث 19 مقررات ملی ساختمان دقیقا به بهینه‌سازی مصرف انرژی اشاره دارد. در حال حاضر 40 درصد انرژی کل کشور در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود که در صورت استفاده از فن‌آوری‌های نوین با انگیزه کاهش مصرف انرژی، میزان این مصرف در بخش خانگی و تجاری کاهش می‌یابد. علاوه بر آن در سرمایه ملی، منابع معدنی و منابع انرژی صرفه‌جویی می‌شود و در نهایت چرخه اقتصاد کل کشور ماتثیر از این امر می‌شود.

استفاده از فن‌آوری‌های نوین امری گریزناپذیر است
روانشادنیا در پایان با شاره به مشکلات صنعت ساختمان و وجود شرایط جدید پساتحریم استفاده از فن‌آوری‌های نوین را گریز‌ناپذیر دانست و خاطر نشان کرد: 76 نقطه کشور در پهنه خطر زلزله قرار دارد و توزیع مسکن در کشور توزیع مناسبی نیست به این معنا که در تهران تعداد قابل توجهی مسکن خالی تصرف نشده است و ظرفیت اضافه ایجاد شده در قبال آن در استان‌هایی همانند سیستان و بلوچستان، کردستان، گیلان و گلستان وضعیت مسکن در آمایش سرزمین در مرحله هشدار قرار دارد و توزیع مسکن در کشور به تناسب جمعیت نیست. نکته دیگر اینکه ساختمان فقط ساختمان نیست 120 رشته صنعتی با ساختمان مرتبط بوده و یکی از اشتغال‌زاترین صنایع کشور است که باید برای سال‌های آینده و اعتلای این صنعت تلاش شود.

برگرفته از : وبگاه اسکان‌نیوز