«پرورش منتقد در معماری، عقیم مانده است» ■ روایت حسین ذبیح از مشکلات رسانههای معماری در ایران ■ «اقتصادِ رسانههای معماری، سردرگم است» حسین ذبیح از فعالان رسانهایِ حوزهی معماری است که مدتها بهعنوان دبیر اجرایی فصلنامهی «همشهری معماری» فعالیت داشت. او که خود در رشتهی معماری تحصیل کرده است، بر این باور است که که مشکلات پرشمار گسترهی معماری و شهرسازیِ ما به نبود رسانههای مستقل و مناسب برمیگردد. این معمار همچنین اعتقاد دارد که در مرحلهی دانشگاه، تعریف مناسبی از تألیف و نوشتن برای معمارانِ جوان و دانشجویان ارائه نمیشود تا پس از فارغالتحصیلی فضایی در این زمینه ایجاد شود. ذبیح جای خالی معماری در عرصههای مختلفی چون سینما و تئاتر را نیز به کمرنگ بودن تعامل دانشجویان رشتههای مختلف در فضای دانشگاه مربوط میداند و اعتقاد دارد که نزدیکی گروههای مختلف هنری، امکان تعامل و همکاری نزدیک در رشتههای گوناگون را به وجود میآورد. آنچه میخوانید، گفتوگوی هنرآنلاین با این معمار و فعال رسانهای است. ■ اجازه دهید ابتدا بحث را از چگونگی ورود شما به گسترهی معماری آغاز کنیم. اساساً چطور شد وارد حوزهی معماری شدید و چه عواملی شما را به سوی معماری جذب کرد؟ آشنایی من با مقوله نقشهکشی و معماری به دوران خدمت سربازی برمیگردد. من زمانی که با مدرک دیپلم به خدمت رفتم یک روز در آمادگی پشتیبانی بودم که یک نقشه برای درست کردن ایست بازرسی، آوردند. آنجا بود که من نقشه را دیدم و با این مسئله که مهندس عمران و معمار چه کارهایی انجام میدهد، آشنا شدم. در ادامه خوش شانسی من، یکی از دوستانم که معماری خوانده بود، در آنجا نسبت فضا را برای ما توضیح داد و من با رابطه معماری و اینکه معماری چه تأثیری روی زندگی دارد، آشنا شدم. علاقه من به معماری بیشتر بر مبنای رابطه فضا تعریف میشود تا خود طراحی. البته بعدها وارد دانشگاه شدم و این مسیر را دنبال کردم و منجر به این شد که با مجله همشهری معماری آشنا شوم. در دیداری که من با سردبیر مجله همشهری معماری داشتم، مجلهای که در دانشگاه کار میکردم را به ایشان نشان دادم که باعث شد، بعدها به عنوان دبیر اجرایی فصلنامه همشهری معماری فعالیت کنم. پس از آن ما با همکاری هم یک کانالی با نام "رویدادهای معماری" راهاندازی کردیم که این کانال در ادامه آنقدر رشد پیدا کرد تا در نهایت تبدیل به یک سایتی در حوزه معماری، شهرسازی و آمایش سرزمین شد. ■ به نظر شما رسانههای تخصصی که در حوزهی معماری فعالیت میکنند، تا به امروز چقه اندازه توانستهاند موفق عمل کنند؟ اگر بخواهیم نسبت به عملکرد آنها یک ارزیابی نسبی داشته باشیم، گمان میکنید عملکرد این گروه رسانهها چهقدر موفق بوده است؟ در ابتدا، بهتر است یک نگاهی به تاریخ رسانهها در ایران داشته باشیم. زمانی که نخستین مجلههای معماری در ایران راهاندازی شدند، معماران ایرانی که در فرانسه و آلمان بودند به ایران بازگشتند و سبکهای جدید معماری را پایهگذاری کردند؛ بنابراین به سمت چاپ و انتشار رسانههای تخصصی حوزه معماری نیز رفتند. به نظرم در بدو امر، رابطه واقعاً جالبی بین معماران و رسانه شکل گرفت زیرا معماری که طراحی انجام میداد، در عین حال شروع به نوشتن و تولید محتوا کرد. در حقیقت به این وسیله، معماران آخرین نقطه نظرات خود را در حوزه معماری بیان میکردند که همین امر نیز باعث شد، در این روند معمار به جای اینکه صرفاً در جایگاه طراحی قرار گیرد، ایدئولوژی و تئوریهای خود را نیز بیان میکند و گسترش میدهد کما اینکه ما پیش از انقلاب اسلامی نیز نمونههای موفقی از رسانههای معماری نظیر مجله آرشیتکت، فعالیتهای موفقی را در این زمینه داشتند. ■ به مجلهی «آرشیتکت» اشاره کردید؛ گمان میکنید نشریات پس از انقلاب اسلامی ایران به چه سمت و سویی حرکت کردند؟ اگر نخواهیم این روند را به طور جزئی نگاه کنیم حاصل آن، شرایط امروز ما میشود. با توجه به وضعیت عجیب و غریب قیمت کاغذ و اینکه مجلههای معماری نتوانستند خودشان را درست تعریف کنند، ما وضعیت مناسبی نداریم. در واقع اینکه مجلات معماری نتوانستند، در حوزه آنلاین به صورت جدی کار کنند، باعث شد که ما صرفاً شاهد، یک سری مجلات باشیم که بیشتر شبیه کلونی فعالیت میکنند و تنها برای برخی افراد و معماران پروژههایشان را چاپ میکنند. بخشی از مشکلات امروز رسانههای معماری ما این است که اقتصاد درستی برای آنها تعریف نشده است و فعالان این عرصه، برای بقا به دنبال یک سری بازارهای جدید نرفتهاند. در حال حاضر مجلات یک پروژه را از فلان معمار میگیرد و سپس یک مرور و خلاصه بر آن مینویسد تا مبلغی را بابت آن دریافت کند.در نتیجه شما یکباره میبینید یک مطلب از یک معمار مشخص در سه چهار مجله به طور همزمان در حال ورق خوردن است. ■ در حال حاضر آیا آماری وجود دارد که بدانیم چند مجلهی تخصصیِ معماری در ایران فعالیت میکنند؟ اگر مجلههای دانشجویی را کنار بگذاریم، در ایران تقریباً سه یا چهار مجله هستند که در حوزه معماری فعالیت میکنند. در حال حاضر مجله "معمار"، "هنر معماری" و "معماری ساختمان" فعال هستند. مجله "طراح" بسته شد و انتشار مجلههای "معماری فرهنگ" و "همشهری معماری" نیز متوقف شده است. |