 خیابان جردن راکه از سرفرشته وارد شوی،کمی که جلو بروی،به خیابان ناهید می‌رسی.واردخیابان ناهید شوی، کمی جلوتر باساختمانی مواجه می‌شوی که گویا از دوران باشکوه‌گذشته و از میان برگ های تاریخ سر برآورده و آمده تا معماری باشکوه‌اش را به رخت بکشد.کاخ ثابت پاسال،کاخ ورسای ایرانی،کاخ سنگی و ... .این‌هاتعدادی از عنوان‌هایی است که این ساختمان باشکوه خیابان ناهید جردن را به آن نام ها می خوانند. کاخ ورسای ایرانی خانه شناخته شده باعنوان کاخ ثابت پاسال متعلق به دوره محمدرضا پهلوی با مساحت بیش از ۱۱ هزار و ۵۴۳ متر مربع در کوچه ناهید در ابتدای بلوار آفریقا (جردن)، تقاطع خیابان حمیده طاهری و محمد روانپور جای‌گرفته است. این خانه پیش از انقلاب، گران‌ترین و بزرگ‌ترین خانه شهر تهران بوده است؛ به گونه‌ای که ارزش آن در آن زمان ۱۵میلیون دلار برآورد شده بود. پیش از انقلاب از این عمارت باشکوه به عنوان «قصر سنگی» یاد می‌شد.این کاخ اما با عنوان «کاخ ورسای ایران»نیز شناخته می‌شود و معماری آن از روی الگوی معماری قصر پتی تریانو (تریانوی کوچک) در ورسای ساخته شده است. کاخ «ورسای» اکنون اما شاید نماد و نشانه ای از شکوفایی دوره‌ای از معماری ایران باشد. اما به‌نظر چمران، رییس شورای شهر تهران، این کاخ ارزش میراثی و معماری ندارد و به مالک آن علی‌انصاری پیشنهاد ساخت مسجد و مرکز تجاری برای تامین هزینه‌های مسجد را به‌جای کاخ‌ورسای داده است. به‌گفته فعالان میراث فرهنگی، عنوان چنین پیشنهادی از سوی چمران که همیشه درحال سنگ‌اندازی بر سر راه میراث فرهنگی تهران بوده، جای تعجب ندارد و همچنین تخریب یک بنای ارزشمند میراثی به‌نام مسجد اما به‌کام تجاری‌سازی، یکی از روش‌های معمول علی انصاری مدیرعامل بانک آینده است. ساخت مسجد به‌جای کاخ ورسای چمران در مصاحبه‌ای با تیتر شهر گفته است:«اطراف عمارت ثابت پاسال، ساخت و سازی وجود ندارد و تاکنون این عمارت ثبت میراثی نشده است زیرا این عمارت اصلا بحث میراثی ندارد. این در حالی است که می‌خواستند در این عمارت مجتمع تجاری بسازند و بلندمرتبه سازی کنند اما پیشنهاد دادیم این کار صورت نپذیرد و به‌صورتی این برنامه عوض شد. در حال حاضر یکی از نهادها، این عمارت را تملک کرد و به او پیشنهاد دادیم مرکز فرهنگی و مذهبی در آنجا ساخته شودیعنی مسجد بسازند. پیشنهاد شورای شهر به‌جای حفظ گران‌ترین خانه تهران، ساخت مسجد است البته باید در این مکان فرهنگی، بخش تجاری فعال شود تا مکان فرهنگی بتواند هزینه های خود را در بیارد». به این جنس سخنان چمران عادت کرده‌ایم سخنان چمران درباره کاخ ورسای جردن در آخرین روزهای عمر شورای چهارم موجب تعجب و اما تاسف بسیاری از دوستداران و کارشناسان شد. دبیر کمیته مردم نهاد پیگیری حفاظت از خانه‌های تاریخی به «قانون» درباره اظهار نظر چمران درخصوص کاخ ورسای گفت:« این سخنان برای فعالان میراث فرهنگی دیگر تعجب‌آور نیست. چندین سال است که به این‌گونه سخنان و تصمیم‌گیری‌هایی از این جنس از سوی ایشان عادت کرده‌ایم. چمران همیشه یک مانعی برای میراث فرهنگی پایتخت بوده است. بارها تلاش کرده‌ایم که جلوی تخریب یک خانه تاریخی را بگیریم اما چمران مانع آن شده است. به‌عنوان مثال در زمان ریاست مسجدجامعی بر شورای شهر، خرید و ثبت خانه تاریخی معین‌التجار بوشهری به‌نام خانه خلیج‌فارس مصوب شد اما پس از آنکه چمران دوباره رییس شورای شهر تهران شد، بیان‌کرد که این‌کار موجب زحمت و هزینه برای شهرداری تهران است و آن را اجرا نکرد. کارنامه چمران پر از این‌گونه اقدامات است. این درحالی است که طبق قانون، شهرداری‌ها موظف هستند بخشی از بودجه خود را به میراث تاریخی شهر خود اختصاص دهند». به مدرک معماری چمران باید شک کرد سجاد عسگری ادامه داد:« بسیاری از خانه‌های تاریخی که در تهران حفظ شده‌اند، زمانی بوده است که ایشان رییس شورای شهر نبوده‌اند. به‌عنوان نمونه، خانه اتحادیه در زمان ریاست مسجدجامعی مصوب شد. نکته جالب توجه درباره چمران این است که ایشان معمار هستند و بیش از هر عضو دیگر شورا، انتظار حمایت از میراث معماری تهران از او می‌رود اما همیشه در حوزه میراث فرهنگی سنگ‌اندازی می‌کردند. مساله مهم درباره اظهار نظر ایشان درباره کاخ ورسای این است که آیا چمران به‌عنوان یک معمار از ارزش‌های معماری این بنا بی‌اطلاع هستند؟ اگر چنین است که باید به مدرک ایشان نیز شک کرد». به‌نام مسجد به‌کام تجاری عسگری درباره ساخت مسجد به‌جای کاخ‌ورسای عنوان کرد:« این ملک متعلق به علی انصاری، مدیرعامل بانک آینده است. شیوه مرسوم علی انصاری این است که ابتدا در ملکی که می‌خواهد تجاری‌سازی انجام دهد، یک مسجد می‌سازد و بعد اقدام به تجاری‌سازی می‌کند. درحقیقت مسجد تنها یک بهانه برای مجتمع‌های تجاری ایشان است. نمونه بارز آن مسجد رسول‌ا... در خیابان ولیعصر بالاتر از پارک‌وی در خیابان امیرشریفی است. علی انصاری در آنجا یک مسجد شبیه به مسجدالنبی ساخته و پشت مسجد، یک مجتمع بزرگ تجاری‌و اداری احداث کرده است. پیشنهادی که چمران به علی‌انصاری برای ساخت مسجد داده است، برای فعالان میراث فرهنگی دور از ذهن نبود». چرا از تجربه‌های گذشته استفاده نمی‌کنند!؟ دبیر کمیته خانه‌های تاریخی تهران با اشاره به سابقه تاریخی تغییرکاربری در ایران، گفت:« چرا دوستان از تجربه‌های تاریخی استفاده نمی‌کنند. آن‌ها اعلام می‌کنند که آنجا متعلق به یک بهایی بوده است. اما پرسش من این است که آیا خانه بهایی دیگری در تهران وجود ندارد؟ مرکز بهایی‌ها در تهران درحال حاضر، ساختمان فعلی حوزه هنری است. به‌جای تخریب یک بنای فوق ارزشمند دوره پهلوی آن را به حوزه هنری تغییرکاربری داده‌اند. اگر از مراجعه‌کنندگان حوزه هنری سوال کنید که آیا می‌دانند درگذشته این ساختمان چه بوده است، فکر می‌کنید چند نفر اطلاع دارند. بسیاری نمی‌دانند. درطول تاریخ این اقدام بارها تکرار شده است. بسیاری از آتشکده‌های ایرانی پس از اسلام به مسجد تغییرکاربری داده شده‌اند. نمی‌دانم چرا دوستان اصرار دارند که از تجربه‌های گذشته استفاده نکنند و خود شیوه جدید ابداع کنند». حکم رهبری؛ جلوگیری از تخریب کاخ ورسای عسگری با اشاره به حکم رهبری درباره کاخ ورسای گفت:« پس از انتشار اولین گزارش درباره کاخ ورسای از دفتر رهبری دستور داده‌اند که از هرگونه تخریب این بنا جلوگیری شود؛ حال باوجود دستور رهبری، آن‌ها چگونه می‌خواهند این بنای ارزشمند معماری را تخریب کنند. یکی از پیشنهادهای کارشناسان میراث فرهنگی برای این بنا تغییرکاربری آن به یک هتل لوکس در تهران است؛ هتلی که می‌تواند معروف‌ترین هتل ایران شود». کاخ «ورسای» چگونه به بانک «آینده» رسید بعد از انقلاب، خانه ثابت پاسال یا کاخ «ورسای» توسط بنیادمستضعفان مصادره می‌شود و در همان سال‌ها این خانه در اختیار آقای خلخالی قرار گرفت و در دوره‌ای نیز برای تطهیر آن مکان، کلاس‌های آموزش قرآن در آن دایر بوده است. در دوره‌ای نیز وزارت اطلاعات، کاخ «ورسای» را خریداری کرده و بعد از آن اسناد نشان می‌دهد این خانه به شرکت صبا میهن واگذار شده که شرکت صبا میهن، تحت مالکیت سازمان بازنشستگی کل کشور است و بعد از آن کاخ «ورسای» به شرکتی به‌نام پیشگامان توسعه تجارت البرز فروخته شده که به‌گفته محمد حقانی، عضو شورای شهر تهران، این خانه تاریخی اکنون متعلق به علی انصاری مدیرعامل بانک آینده است . اما این پرسش مطرح است که چگونه کاخ «ورسای» که به‌عنوان یک اثر ارزشمند معماری در ایران شناخته می‌شود، توسط بنیاد مستضعفان به وزات اطلاعات واگذار می‌شود؟ آیا طبق قانون، بنیاد مستضعفان اجازه فروش این بنای ارزشمند را داشته است؟ مساله دیگر انتقال مالکیت این کاخ به شرکت پیشگامان توسعه تجارت البرز و درنهایت بانک آینده است و اینکه رقم فروش کاخ «ورسای» چه میزان بوده است. پرسشی که برای رسیدن به جواب آن، با بسیاری از فعالان و کارشناسان میراث فرهنگی تماس گرفته شد اما پاسخی برای آن وجود نداشت و هیچ شخصی از چگونگی این واگذاری یا رقم آن اطلاعی نداشت. آنچه که بیش از هر مساله‌ای برای فعالان میراث فرهنگی درباره کاخ «ورسای» وجود دارد، این است که مالک اولیه کاخ که آن را واگذار کرده و درپایان موجب چنین سرنوشت شومی برای این بنای ارزشمند شده است، بنیاد مستضعفانی است که درحال حاضر ادعای مالکیت کاخ‌های نیاوران و سعدآباد را دارد. درصورت واگذاری این کاخ‌ها به بنیاد مستضعفان، سرنوشت شومی که برای کاخ«ورسای»، کاخ «مروارید» و کاخ«رضاشاهی گچسر» رخ داده، در انتظار این کاخ‌ها نیز هست. دستور قرنطینه کاخ ورسای این اولین خبری نبود که درباره تخریب کاخ‌ورسای منتشر شده است؛ بارها این کاخ مورد هجوم برج‌سازان قرارگرفته است. سال‌گذشته رسانه‌ای شدن خبر تغییرکاربری‌گران‌ترین و بزرگ‌ترین خانه تهران به یک «مال» اعتراض‌های فراوانی را به‌دنبال داشت. کاربری این کاخ در طرح تفصیلی جدید شهر تهران به پهنه کلان (M) و پهنه (M۱۱) یعنی مختلط تجاری، اداری و خدمات مسکونی تغییر یافته و قرار بود برجی ۹ طبقه و با تراکم ساختمانی ۴۴۰ درصد و حداقل ضریب سکونت ۵۰ درصد به‌جای کاخ علم شود. دامنه اعتراضات تا جایی پیش رفت که دستور قرنطینه آن از سوی دفتر رهبری صادر و از تخریب آن جلوگیری شد. اما پرونده اخذ مجوز برای تغییر کاربری همچنان در شهرداری باز است و مالک آن پیگیر اخذ مجوز است. کاخ «ورسای» در انتظار ثبت ملی باوجود اظهار نظر بسیاری از کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی درباره ارزشمند بودن این بنا، کاخ‌ورسای تاکنون به ثبت ملی نرسیده است و همین عدم ثبت موجب شده که هرساله پایه‌های کاخ «ورسای» به‌لرزه بیفتد. به گفته مسئولان سازمان میراث فرهنگی، نام کاخ «ورسای» در فهرست خانه‌های تاریخی پایتخت نیست و مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران با ثبت ملی این بنا مخالفت کردند. مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران گفته است:« این بنا طبق نظر کارشناسان ارزشمند نیست و قابلیت ثبت را در فهرست آثار ملی ندارد». اما محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان، نظر دیگری درباره کاخ «ورسای» دارد. او می‌گوید:« من به مدیر میراث فرهنگی استان تهران اعتراضات لازم را کردم، مسئولیت ثبت آثار با ستاد است و ارتباطی با میراث فرهنگی استان ندارد، بنابراین مدارک لازم تهیه شده تا در شورای ثبت بررسی شود. موضوع بحث ارزش‌های معماری و بناهای ارزشمند شهری و جلوگیری از تخریب این ابنیه تنها مربوط به میراث فرهنگی نیست و وزارت شهرسازی، شهرداری، دانشگاه‌ها و نهادهای دیگر نیز باید گزارش دهند . ارزش معماری این ساختمان برای شهرداری و وزارت شهرسازی نیز روشن است و وظیفه مدیریت شهری است که ارزش معماری این بناها را حفظ کند و از تخریب آن جلوگیری کند. باید پرونده ثبت کاخ «ورسای» در شورای فنی سازمان بررسی و نتیجه پایانی اعلام شود». کاخ «ورسای» در حال فریز است پیروز حناچی، معاون شهرسازی وزارت راه و شهرسازی نیز با ارزشمند خواندن کاخ «ورسای» گفت:« تنها راه جلوگیری از تخریب این بنای ارزشمند، ثبت ملی آن است؛ در این صورت شهرداری نمی‌تواند پروانه ساخت آن را صادر کند. در گذشته، بخش خصوصی تصمیم بر تخریب این بنا را داشت که با سازمان بازرسی و شهرداری تهران مکاتبه کردیم و دستور توقف انجام هر عملیاتی برای این خانه ارزشمند را اعلام کردیم. ظاهرا این نامه بی‌اثر نبوده و فعلا در حال فریز است. این بنا نباید به‌صورت مخروبه رها شود و باید متناسب با فاخر بودنش کاربری داشته باشد». وقتی شهرداری کاخ«ورسای» را یک خانه معمولی می‌داند!محسن موسوی مسعودآبادی، معاون شهرسازی و معماری منطقه ۳ تهران در مصاحبه‌ای به «قانون» پیش از این گفته بود:«این بنا تاریخی نیست و هیچ ارزش تاریخی و معماری ندارد؛ از نظر شهرداری، جایی ارزش تاریخی دارد که میراث فرهنگی، مصوبه برای آن صادر کرده باشد .این خانه، یک خانه معمولی است که نه صاحب آن وجاهت تاریخی دارد و نه خانه وجاهت تاریخی دارد . شهرداری متولی ارزش‌گذاری ابنیه‌ها نیست . میراث فرهنگی مسئولیت این کار را به عهده دارد». میراث فرهنگی، فکری به‌حال کاخ «ورسای» کند احمد حکیمی پور، نایب رییس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران درباره کاخ «ورسای» گفت:« این بنا، دارای ارزش تاریخی است و سیاست و اراده کمیته میراث فرهنگی شورای شهر، حفظ این بنا است و سازمان میراث فرهنگی شهر تهران نباید از این اثر غفلت کند. خانه ثابت پاسال، از نظر معماری کاملا شبیه کاخ ورسای فرانسه است و پیشنهاد می‌شود مالک به جای تخریب آن و ساخت مرکز خرید، از این بنا در راستای جذب توریسم و توسعه گردشگری استفاده کند.سازمان میراث فرهنگی باید فکری به حال این خانه کند. فردی از شهرداری درخواست پروانه ساخت می‌کند، مسئولان پس از چک کردن پلاک ثبتی اگر دارای ثبت ملی نباشد، به آن مجوز می‌دهند و حقوق مالکانه ایجاد می‌شود. شورا و شهرداری در جلسه‌ای مشترک با مسئولان میراث فرهنگی تهران، از آن‌ها خواسته‌اند تا نسبت به حفظ این بنا اقدام شود».کاخ «ورسای» از منظر رییس سازمان میراث‌فرهنگی استان تهران ارزش تاریخی ندارد، نه‌تنها ثبت میراث فرهنگی نبوده بلکه هیچ اقدامی برای ارزش‌گذاری آن انجام نشده است. ساخت این خانه از اوایل سال ۱۳۴۰ شروع و تا اواخر دهه ۴۰ یعنی حدود سال ۱۳۴۶ به پایان رسیده است که مطابق با اسناد و مدارک، قبل از انقلاب ۱۵ میلیون دلار قیمت‌گذاری شده بود. پرده‌های این خانه را از بلژیک آورده بودند و درهای آن متعلق به یک قصر فرانسوی بود. دستگیره‌ها را نیز از روی یک مدل مربوط به صد سال پیش و به‌صورت اختصاصی برای خانه ثابت ساخته بودند.درختان کاخ«ورسای» سوخته و خشک شده‌اند کمیسیون ماده ۷ کمیته باغات، این خانه را به عنوان «باغ» ثبت کرده است؛ درحالی که بخش عمده فضای سبز و درختان این خانه یک هکتاری در سال‌های اخیر خشک شده و از بین رفته است. حال سوال اینجاست چگونه و توسط چه کسی عمده درختان کاج و غیرکاج این باغ سوزانده شده و از بین رفته است؟مالک فعلی و یا مالک قبلی باغ؟ این بنا،معماری ارزشمند شهر است و همان‌گونه که شکنجه گاه ساواک، موزه عبرت نامگذاری شد و ماندگارشد یا حوزه هنری که مسجد بهاییت بود با تغییر کاربری، رنگ و نشان فرهنگی و اسلامی به خود گرفت و به مکانی فرهنگی مبدل شد ولی واگذار نشد، این کاخ نیز باید با ثبت ملی ماندگار شود و برای آیندگان، نشانی از خانه تاریخی زمان پهلوی باشد. برگرفته از : صفحه‌ی ۴ روزنامه‌ی «قانون» ـ شنبه، ۶ خرداد ۱۳۹۶ |
