دکتر عبدالعظیم شاکرمی در این‌باره توضیح داد: در شهر پاسارگاد، هفت ستاره‌ی مهم مهندسی می‌درخشد که با آن‌ها می‌توان پهنه‌ی هنر، معماری و زمینه‌های مهندسی را بازخوانی کرد؛ که این‌ها تل‌تخت، زندان سلیمان، آرامگاه کوروش، چهار کاخ و کوشک و محوطه‌ی آب‌نماهای پیرامونِ کاخ‌ها را دربرمی‌گیرد و نمادهای گوناگونی همچون انسان بال‌دار نیز در میان آن‌ها دیده می‌شود.
وی با اشاره به این‌که پاسارگاد از مهندسی پیچیده اما قرائت‌پذیری برخوردار است، گفت: دو گونه مهندسی در سازه‌های این محوطه وجود دارد؛ نخست، مهندسی حجیم و سنگی، مانند آنچه در تل‌تخت، آرامگاه کوروش و زندان سلیمان به کار رفته، که متأسفانه در ارتباط با مهندسی‌شان رسیدگی شایانی به آن‌ها نمی‌شود؛ زیرا برای حفاظت از این سه بنا، باید با مهندسی آن‌ها آشنا بود.
او ادامه داد: مهندسی نوع دوم در این مجموعه، به ظرافت‌های ضدزلزله بودنِ آثار و جلوگیری از نم‌زدگی مربوط می‌شود.
دکتر شاکرمی در دنباله‌ی سخنان خود گفت: در سازه‌های پاسارگاد، سه نکته اهمیت فراوانی دارد،: زمین‌لرزه، نم (یا همان رطوبت) و سستی خاک.
وی توضیح داد: در پاسارگاد همه‌ی بناها پی‌های چندلایه دارند تا در برابر سستی خاک، مقاوم باشند؛ در برابر زمین‌لرزه قابلیتِ سرخوردن داشته باشند؛ و در برابر رطوبت، نفوذناپذیر باشند. در آثار پاسارگاد به‌دلیل قرارگیری روی خط زلزله و خاکِ سست، مهندسی عالی و شایانی به کار رفته است که نشان می‌دهد سازندگانِ پاسارگاد2500 سال پیش، مهندسی زلزله، رطوبت و نشست زمین را به‌خوبی می‌شناخته‌اند.
این متخصص سازه و ژئوتکنیک با بیان این‌که مهندسی به‌کاررفته در کاخ‌ها ظریف، و در تل‌تخت و آرامگاه کوروش عظیم و باشکوه است، سخنان خود را چنین پی گرفت: تل‌تخت را می‌توان پدر تخت‌جمشید دانست؛ زیرا تخت‌جمشید با کیفیتی پایین‌تر از روی تل‌تخت ساخته شده است. در واقع، تخت‌جمشید را داریوش پس از ساخته
شدنِ پاسارگاد از سوی کوروش ساخت؛ ولی ابتکارهای به‌کاررفته در بناهای پاسارگاد به‌مراتب والاتر و پچیده‌تر از بناهایی‌ست که در زمان داریوش پدید آمدند.
وی تأکید کرد: به این‌سان، می‌توان گفت پچیده‌ترین مهندسی پی امروزی، آن زمان در این سازه‌ها به کار رفته است؛ به‌گونه‌ای که پی‌ها لغزنده طراحی و پیاده شده‌اند تا به‌هنگام زمین‌لرزه، بناها آسیب نبینند.
دکتر شاکرمی با بیان این که در پاسارگاد باید به‌دنبال شهری بود که آثار خشتی آن از میان رفته است، گفت: آنچه بر جای مانده، سنگ است که در بناها به دو رنگ سیاه‌و‌سفید یا خردلی دیده می‌شود. این دو نوع سنگ، ویژگی‌های متفاوتی دارند، به‌طوری که در به‌کارگیریِ آن‌ها هنر معماری و مهندسی با یکدیگر ترکیب شده‌اند.
او افزود: سنگ‌های سفیدِ پاسارگاد نفوذپذیریِ بیش‌تری دارند و به این ترتیب، خطر یخ‌زدگی و ریشه دواندنِ گیاهان در آن‌ها وجود دارد. روی تل‌تخت به‌دلیل وجود خاک‌های ارگانیک، بوته‌های بسیار زیادی روییده، که ریشه‌ی آن‌ها زمینه‌ساز کنش‌های شیمیایی و فیزیکی می‌شود؛ زیرا در برخورد با آب باران که اغلب آلوده است، تغییراتی پدید می‌آید و در نهایت، آبِ نفوذکرده به درون سنگ‌ها سبب خوردگی آن‌ها می‌شود.
وی با تأکید بر این که در این راستا، بخش بالاییِ تل‌تخت باید هرچه زود‌تر پاک‌سازی شود، گفت: مسأله در آرامگاه کوروش به‌گونه‌ای دیگر است: این مقبره پلکانی‌ست و پله‌ها دارای سطوح قائم و افقی هستند. در سطح افقی، چاله‌های زیادی هست که هنگام بارندگی، آب در آن‌ها جمع می‌شود و یخ‌زدگی و نفوذ رطوبت را سبب می‌شود. یخ‌زدگی سطحی نیز به‌نوبه‌ی خود، زمینه‌ساز رسوبات سنگ نمک در سطح سنگ و انحلال و بروز شکست در درزهای سنگ می‌شود.
دکتر شاکرمی در ادامه‌ی توضیحاتش افزود: تل‌تخت باید مانند تخت‌جمشید از خاک‌های ارگانیک پاک‌سازی شود. در بنای یادمانیِ آرامگاه کوروش و به‌ویژه برای پله‌های آن نیز باید مرمت‌ها به‌گونه‌ای علمی‌تر انجام بگیرند.
او همچنین درباره‌ی سنگ‌های سیاهِ کاخ‌ها و کوشک‌ها توضیح داد: این سنگ‌ها ارزش و عملکرد مهندسی ویژه‌ای دارند؛ اما متأسفانه به‌شدت دارند فرسوده می‌شوند و باید فکری به حال آن‌ها کرد.
شاکرمی در پایان اضافه کرد: مهندسی به‌کاررفته در سازه‌های پاسارگاد نشان از آن دارد که این‌جا یک تفریح‌گاه تابستانی نبوده است؛ بلکه معماری عظیمی در آن‌جا وجود داشته است. بنابراین، به‌دلیل ویژگی‌های خاصی که این معماری و مهندسی دارد، باید برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی بیش‌تر این سازه‌ها اقدامی عاجل انجام پذیرد.
برگرفته از : پایگاه اینترنتی روزنامه‌ی «مردم‌سالاری»
ویرایش : امیریاشار فیلا
