■ بایدحافظ معماری ایرانی- اسلامی باشیم نه احیاگر!

فرامرز پارسی معمار و مدرس دانشگاه آزاد گفت: در حال حاضر بالغ بر 700مورد بنای بسیار خوب در تهران در حال از بین رفتن است و ما بجای نگهداری از آنها تلاش می کنیم تا قوس هایی را با نام معماری ایرانی اسلامی در بناها بگنجانیم تا معمارها نیز با این فرمول و دستور العمل یک بنای بدلی و به دردنخور را تحویل بدهد.

وی افزود: در همه جای دنیا معماری حال حاضر را حفظ می کنند و معماری گذشته را حفظ می کنند. اما در ایران درست شیپور را از سر برعکس آن می زنیم. گرایش های ایدئولوژیک باعث می شود در صدد اجرای معماری ایرانی اسلامی در بناهای امروزی شویم اما نمی دانند این تولید بدل است در حالی که جواهر اصلی در حال از بین رفتن است.


معماری فرمولی؛ معماری منجر به شکست است
این معمار تاکید کرد: معماری ایرانی اسلامی مربوط به فضای ذهنی ویژه ای بوده است که اکنون از آن دوران عبور کرده ایم. بنابراین امکان تکرار آن در حال حاضر نیست زیرا بسیاری از عملکردها و نیازهای امروزی در آن زمان وجود نداشته و مسائل اقتصادی، زیبایی شناسی، تکنولوژی و بسیاری موارد دیگر تغییر یافته است. بنابراین نمی توان دنبال فرمول و دستورالعمل بود تا معمارها بر اساس آن به اجرای معماری ایرانی اسلامی بپردازند زیرا این روند تبدیل به یک معماری باسمه ای، ضعیف و تکراری مثل معماری بازارچه صفویه می شود.

وی در مورد اجرای معماری ایرانی اسلامی در ساخت بناهای امروزی افزود: صورت مسئله زیباست زیرا واقعیت این است که معماری گذشته ما جذاب است و هنوز عواملی از زیبایی در آن وجود دارد که با وجود تغییراتی که در ذهن ما ایجاد شده هنوز آن را زیبا می بینیم. این معماری « مفاهیم زیبای بی زمان» بسیاری در خود دارد که با گذر زمان زیبایی خود را از دست نمی دهد که از این نظر بسیار جالب است. اما این که اگر چیز ی را در زمان حاضر با تغییراتی که ذکر کردم دوباره بسازیم تجربه است که به معنی شکست خوردن است.

پارسی تصریح کرد: برای ساخت معماری ایرانی اسلامی، معماری سنتی و معماری هایی از این نوع ما آن افراد نیستیم که بتوانیم آن را دوباره اجرا کنیم . تنها می توانیم چیزهای زیبایی را از درون آن ببینیم، می توانیم بدلی از آن چه وجود داشته است را بسازیم.

این معمار تصریح کرد: یک فرمول ساده برای بازیابی هویت در شهرمان وجود دارد و آن این است که بجای آن که معماری ایرانی اسلامی را دوباره بسازیم آنچه که از گذشته وجود داشته است را حفظ کنیم. این بناها را افرادی ساخته اند که به این نوع معماری مسلط بوده اند و این بناها را در دوره و بستر خود ساخته اند. تعداد بسیار زیادی مسجد و بنای تاریخی در تهران است که در حال نابودی است. هیئت امنای مساجد با تصمیم های خود در حال نابودی بسیاری مساجد قدیمی و تاریخی هستند و میراث فرهنگی گویا جایگاهی برای ورود به این موضوع ندارد. مساجد بسیاری در شهر تهران وجود دارد که متروک است و در معرض نابودی قرار دارد زیرا نه میراث پول نگهداری آنها را دارد و نه اقدام می کند.

وی عنوان کرد: قسمت عمده ای از بافت تاریخی تهران در محدوده چاله میدان، اودلاجان، بهارستان و ... در حال از بین رفتن است. حتی در محدوده جمهوری تعداد بسیار زیادی خانه وجود دارد که معماری آغاز پهلوی است اما این معماری هنوز ویژگی های بسیار با ارزشی دارد اما در پیرامون همین بناها نایلون کشیده شده، بالکن ساخته شده و کولر کار گذاشته شده است. همین موارد اگر مراقبت و ساماندهی شوند بسیار زیبا و چشم نواز است.

وی با بیان این که میراث فرهنگی باید کاری کند که مردم ترغیب به نگهداری از این بناها شوند گفت: در واقع وظیفه میراث فرهنگی اعمال قانون و نظارت و البته حمایت مالی است از طریق ارائه وام، مصالح، در نظر گرفتن استاد کارهای قدیمی برای مرمت بناها و معرفی مشاور هایی که طرح مرمت تهیه کند و حتی این هزینه را نیز تقبل کنند.


معماری ایرانی - اسلامی قابل باز تولید است
این معمار با بیان این که معماری گذشته ما در مواقعی هنوز می تواند معماری تولید کند عنوان کرد: معماری با الگوی معماری سنتی و معماری ایرانی و اسلامی در ساخت منازل مسکونی امکان پیاده شدن ندارد زیرا از نظر هزینه، سیستم زندگی، بهینه بودن و ....راهی جز زندگی در آپارتمان نداریم. یک وزارت خانه را هم نمی توان با فضای معماری سنتی ساخت اما مثلا مسجد را می توان با این نوع معماری ساخت اما جالب است که سعی بر پیاده کردن سبک های مدرن بر معماری مساجد دارند. خوشبختانه الگوی مسجد نماز است که 1400 سال است به یک صورت ساخته می شود، ارتباط امام جماعت با مردم نیز که به یک شکل واحد است.

مواردی تغییر کرده است مثلا در گذشته به صورت عینی و مشهود فضای ایستادن زن و مرد جدای از هم نبود اما امروز مثلا جایگاه خانم ها در بالکن است اما این تغییرات چندان بزرگ نیست و همچنان می توان از الگوی گذشته پیروی کرد و یا مثلا بناهای فرهنگی بناهای اقامتی، تفریحی موارد ی این چنینی را می توان به این شکل پیاده کرد. پیاده کردن این نوع الگوها نیز نباید به گونه ای باشدکه شناختی از این الگوها نداشته باشیم، باسمه ای کار کنیم وبا کاشی کاری های بی نظم و به درد نخور کار را ارائه دهیم.

وی افزود: اگر می خواهیم در حال حاضر از این نوع معماری تولیداتی داشته باشیم نخست باید برای نگهداشت معماری گذشته پول خرج کرد تا مردم را به معماری خوبی، اصولی و اصیل ارتباط دهیم ،در وهله دوم در حوزه هایی که ممکن است این معماری را پیاده کنیم.


باید ها خلاقیت را می کشد
پارسی تصریح کرد: هیچ گاه نباید معمار را مجبور کرد که عناصر هویتی را در کارش بگنجاند زیرا کار از بین می رود وجلوی خلاقیت معمار را می گیرد، به ضد خودش تبدیل می شود و بجای این که ما آثاری خلاقانه و هنرمندانه داشته باشیم آثاری تکراری داریم. نباید به معمار گفت چه کارهایی را «باید» انجام دهد باید به او گفت چه کارهایی را « نباید» انجام دهد.

در شهرداری لندن، نیویورک و شهرهای اینچنینی به معمارهای می گویند مثلا برای حفظ وحدت شکل در فلان محله از بافت های آجری بیشتر استفاده کنید که این هم کار خطرناکی است زیرا زمانی که شما به هنرمند دستورالعمل می دهید از کار او اثر هنری استخراج نمی شود و یا در حوزه بناهای با ارزش تعداد طبقات نباید از یک سقف مجاز بالاتر رود. بدی شهرهای ما این است که فضای ساخت و سازها بساز و بفروشی است نه هنرمندانه اگر بشود فضایی را به وجود آورد که معماران ما دست به تولید طرح های هنرمندانه بزنند حتما شهر زیبایی خواهیم داشت.

این معمار با بیان این که در همه شهرها شهرداری مسئول مواردی که گفتم است عنوان کرد: در درجه دوم نهادهایی که معادل میراث فرهنگی در ایرن است این کار را می کند. مسکن و شهرسازی معمولا وارد این امور نمی شود بلکه این ارگان وارد توسعه و سیاست گذاری شهری می شود.

البته در سایر کشورها NGO هایی وجود دارد که طرفدار آثار تاریخی هستند و بسیار تیزبین و بهوش مراقب هستند که از کسی خطایی صورت نگیرد و هر شخصی هر بنای غیر اصولی و ضربه زننده به آثار تاریخی را نسازد. این خود ابزار مناسبی است برای منع از اقدامات ضربه زننده به معماری جدید و سنتی. از اقدامات مفید و موثر دیگر این که پروژه های مهم و تاثیر گذار را بجای این که با پارتی بازی طراحی شود به مسابقه در سطح ملی و فراملی گذاشته شود. رعایت این اصول ذائقه و زیبایی شناسی مردم و معمارها را رشد می دهد و در کنار این اگر بناهای تاریخی حفظ شود نیز منجر به رشد ذائقه مردم می شود.


اجرای قانون به شرط فضای تنفس
پارسی در مورد تنظیم قوانین و مقررات در حوزه معماری و چگونگی اجرای آن گفت: قوانین و مقررات به تنهایی منجر به جلوگیری از خلاقیت نمی شود برعکس در محیط های محدود خلاقیت رشد می کند. اما این قانون گذاری باید فضای تنفس برای کار بگذارد. جدای از این باید به آموزش معماری، فضای معماری، جایگاه مهندسین مشاور در جامعه ما نیز توجه کرد. در نظام مهندسی ما حق الزحمه های مناسبی برای مهندسین مشاور در نظر نمی گیرند و در جامعه ما برای طرح مشاور حاضر نیستند پول بدهند اما برای مصالح و ابزار پول می دهند، زیرا از نظر آنها این طرح ها یک مشت کاغذ است. خوشبختانه جایزه بزرگ معمار که چند سالی است در کشور برگزار می شود تا حد زیادی بر ذائقه معمارهای ما اثر مثبت داشته است.


روش ارائه دهید نه المان
این مدرس دانشگاه با تاکید بر این که با ارائه المان نمی توان به معمار گفت که چه کارهایی باید انجام دهد بلکه باید به او روش داد افزود: باید روش هایی ارائه داد تا معمار به سمت خوب طراحی کردن هدایت شود. مثلا به معمار گفت به بستر ، روحیه مردم، تاریخ و گذشته مردم، امکانات تکنولوژیک و دستاورد های معماری و ... توجه کند و آنها را در یک نظام روشمند به کار گیرد تا منجر به طرح شود. هیچ المانی نیست که بشود برای بهتر کردن طرح به معمار ارائه کرد زیرا ممکن است یک المان را یک معمار به کار گیرد و طرحش خوب شود و معمار دیگری همان المان را به کار گیرد و طرحش بد شود