تقلید از شهرسازی مدرن تیشه‌ای به ریشه معماری و شهرسازی ایران
معماری و شهرسازی ایران به لحاظ زیبایی و البته کارآمدی بومی و اقلیمی برای آسایش بشری مورد توجه همگان بوده تا جایی که آثار معماری و تاریخی ایران به عنوان یکی از زیبایی‌های جهان همواره مورد بازیدد توریست‌های داخلی و خارجی قرار داشته و حتی در برخی موارد به عنوان الگوی مناسب مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده متناسب از مصالح ساختمانی و هماهنگی آنها با اقلیم منطقه، احترام به محیط زیست و در عین حال ایجاد محلی آرام و روح‌نواز برای شهروندان از ویژگی‌ها بازر معماری گذشته ایران در زمان‌های مختلف بوده است. اما با شروع عصر جدید و ورود تکنولوژی به زندگی بشری شهرها شکل دیگری به‌خود گرفتند و واژه‌ای با نام مدرنیته باعث شده که شهرهای متمدن ایرانی به کلان شهرها و ابرشهرهای آهنی تبدیل شوند و تنها چیزی که نمی‌‌توان در آن یافت آرامش و هویت است. بر اساس این گزارش نکته قابل توجه این است که به واقع فاصله مدرنیته با بی‌هویتی چیست و آیا شهرهایی که امروز جامعه ایرانی در آن زندگی می‌کند می‌تواند یک نمونه کامل از شهرهای پیشرفته و مدرن باشد؟ معماری ایرانی مجهز به نگاه جهانی بوده است برخی از کارشناسان شهرسازی بر این باور هستند که مدرنیسم زاییده انقلاب صنعتی در غرب است که جزئیات، اجزا و زمینه‌های فلسفی مربوط به خود را دارد. جامعه غربی به یک انقلاب صنعتی نیاز داشت و درواقع با تبلور معماری، این مدرنیسم خود را نشان داد، اما این اتفاق، دلیلی برای پیروی جامعه ایرانی از رویکرد جامعه غربی نخواهد بود. به گزارش خبرنگار «صما» نائب رئیس جامعه مهندسان شهرساز ایران با تایید مطلب فوق، اظهار داشت: جامعه ایرانی مسیر انقلاب صنعتی را طی نکرده؛ چرا که اصلا نیازی به انقلاب صنعتی نداشته؛ در حقیقت معماری ایران یک معماری ارزش‌آفرین و نوگرا با نگاه جهانی بوده است. به اعتقاد ناصر مشهدی‌زاده، تخت جمشید با یک نگاه جهانی، در معماری خود اصالت و دانش ایرانی امپراطوی هخامنشی را به نمایش گذاشته است. همچنین دوره سلجوقیان، ساسانیان و صفویان همین ویژگی را داشته، در زمان ساخت میدان نقش‌جهان تنها اداره اصفهان مد نظر نبوده و در واقع قصد عرض اندام در عرصه جهانی را داشته است. این کارشناس شهرسازی، انسان، محیط و فرهنگ را سه عامل اساسی در شکل‌گیری یک سکونتگاه دانست و گفت: با عجین شدن انسان با فرهنگ در واقع رفتار انسانی به فرهنگ مزین می‌شود و جامعه‌شناسی با همه اجزایش شکل می‌گیرد. در گام بعدی و در رابطه انسان با محیط، جغرافیا به معنای رابطه گروه انسان‌ها با محیط طبیعی بوجود می‌آید و وقتی بین فرهنگ و محیط ارتباط ایجاد می‌شود منظر فرهنگی، خودنمایی می‌کند. مشهدی‌زاده در ادامه سخنانش با اشاره به اینکه محوریت رابطه انسان با محیط، فرهنگ، بستر رابطه انسان با فرهنگ، محیط و برای شکل‌گیری منظر فرهنگی، انسان عامل رابطه محیط و فرهنگ است، اذعان داشت: سکونتگاه، برآیند این سه مورد بوده که عالی‌ترین شکل آن شهر است. حال باید دید که در این کنش و واکنش کدامیک از اینها قوی‌تر بوده؛ معماری انسان‌گرا، فرهنگ‌گرا یا جبر جغرافیایی حاکم شده و در نهایت یک معماری محیط‌گرا شکل می‌گیرد. نائب رئیس جامعه شهرسازان ایران با تاکید بر اینکه شهر نیاز به تمدن دارد و تمدن مابه‌‌ازای جهانی انسان کمال‌گرا است، اذعان داشت: قدرمسلم تمدن برای انسانی که ایرانی بوده و با انسانی که در حال طی مسیر کمال‌گرایی است متفاوت خواهد بود و این تفاوت در معماری و شهرسازی ظهور و نمود پیدا می‌کند که حاصل آن را می‌توان در معماری آفریقایی، ایرانی، آسیای شرقی و... مشاهده کرد. این استاد دانشگاه در ادامه اضافه کرد: عالی‌ترین شکل تعالی انسان در شهر اتفاق می‌افتد که نهایتا منجربه تمدن می‌شود و این تمدن خود فرهنگ، فرهنگ زاییده دانایی و دانایی نتیجه عقل خواهد بود. خلق آثار جدید و تکرارناپذیر در معماری ایرانی مشهدی‌زاده با تاکید بر اینکه بیانات فوق دلیل بر این نخواهد بود که در جامعه فعلی ایران، رویکرد جهانی وجود نداشته یا اینکه یا شکل نوستالژیک به گذشته داده شود، تصریح کرد: جامعه ایرانی با رعایت سه اصل ارزش‌مداری، ارزش‌گذاری و ارزش‌آفرینی همیشه جامعه مترقی و رو به جلویی بوده است. معماری ایرانی همانند تخت جمشید، تخت سلیمان، میدان نقش جهان و... هیچ زمان تکرار تاریخی نداشته و همیشه آثار جدیدی را خلق کرده است. خانه‌های تاریخی کاشان علیرغم تشابهات کلی دارای تفاوت‌ها زیادی با یکدیگر بوده و هیچ‌کدام طرح تکراری ندارند. به گفته نائب رئیس جامعه شهرسازان ایران تشابهات کلی که در معماری ایران وجود دارد، اصول ارزشی جامعه بوده و در حقیقت احترام به سرزمین، فرهنگ و انسان ایرانی ارزش‌گذاری جامعه ایرانی را شکل می‌دهد و خلق این شکل جدید معماری و شهرسازی در واقع ارزش‌آفرینی محسوب می‌شود. تکنولوژی تنها در راستای بهتر زیستن انسان گام برمی‌دارد مشهدی‌زاده با انتقاد از اینکه با وجود چنین سابقه، ظرفیت و گنجینه‌ای الگوپذیری از نماد بیرونی یک انقلاب صنعتی یا مدرنیسم غربی منطقی نخواهد بود، اظهار داشت: زیرساخت‌ها و پیشینه معماری ایران با معماری انقلاب صنعتی متفاوت است در نتیجه تقلید از چنین الگویی باعث تولد معماری و شهرسازی بی‌هویت می‌شود که اتفاقا هیچ شباهتی هم به معماری غربی ندارد. گفتنی است که حتی در پست مدرنیسم هم که یک شکلی از بازگشت به گذشته وجود دارد، چنین شهرسازی دیده نمی‌شود. در معماری غربی هم بازگشت به گذشته جایی ندارد، لذا معماری و شهرسازی فعلی ایران به دلیل اینکه به اصول ارزشی جامعه بی‌توجه بوده تبدیل به یک معماری بی‌هویت شده است. مشهدی‌زاده، در بخش دیگری از سخنان خود به اهمیت نوسازی و خلق رویکردهای جدید در معماری، فرهنگ، و... اشاره کرد و گفت: طبیعتا در رویکرد نوسازی تکنولوژی اصل تعیین‌کننده نخواهد بود و در واقع تکنولوژی یا فناوری صرفا یک ابزار است. لذا تکنولوژی زمان و کیفیت ساخت را تحمیل می‌کند ولی نباید و نمی‌تواند که به‌جای فرهنگ بنشیند. این کارشناس شهرسازی همچنین یادآورشد: تکنولوژی فاقد فرهنگ، تفکر فلسفی و عرفان بوده و هر لحظه در حال تغییر و خلق روش‌ها و مصالح جدید است. توجه داشته باشید که تکنولوژی در راستای بهتر زیستن انسان گام برمی‌دارد و قرار نیست که جامعه بشری تابع این تکنولوژی باشد، به این معنا که بخاطر ورود ماشین‌ها آمریکایی کوچه‌های باریک تاریخی عریض نشوند، بلکه همانند ایتالیا، ماشینی تعریف شود که امکان ورود به بافت شهری و رفع نیاز شهروندان را داشته باشد. مشهدی‌زاده در پایان خاطر نشان ساخت: در صورت درجازدن و ارتقا فرهنگ موجود بر اساس نیاز جامعه امروز و نسل آینده، جامعه ایرانی محکوم به تقلید از سبک‌های معمارهای وارداتی می‌شود که هیچ همخوانی با فرهنگ، محیط و نیازهای جامعه ایرانی ندارد.
|
