روی سیاه «حاجی‌فیروز»، نخستین چالش مدیریت شهری در ۱۴۰۰
بخشنامه معاون اجتماعی شهرداری مبنی بر حذف سیاهی چهره حاجی فیروز در برنامه های نوروزی، واکنش های بسیاری به دنبال داشته است و سخنگوی شورای شهر از وی خواسته تنهابه مسئولیتهای اجرایی اش بپردازد. به گزارش خبرنگار مهر، شهرداری تهران به مناسبت گذر از سده ۱۳۰۰ و ورود به سده جدید، امسال برنامه‌های ویژه ای در نظر گرفته است که از مهم‌ترین آن راه اندازی کارناوال‌های شادی با کمک المان‌های نوروزی است. در این میان حضور حاجی فیروزها به صورت نمادین هم فراموش نشده است، اما روز گذشته (دوم فروردین) محمد جوادی یگانه، معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در بخشنامهای اعلام کرده است که به دلیل نقدهایی که درباره‌ی چهره‌ی سیاه حاجی‌فیروز و نژادپرستانه دانستن رنگ رخسار او وجود دارد، برای پیشگیری از سوءبرداشت در این باره، شهرداری تهران در برنامه‌های نوروزی از نمایش حاجی‌فیروز با صورت سیاه در کارناوال‌های نوروزی خودداری می‌کند. معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در بخشنامهای اعلام کرده است که به دلیل وجود نقدهایی که در مورد چهره سیاه حاجی فیروز و نژادپرستانه دانستن چهره او، وجود دارد برای پیشگیری از سوءبرداشت در این مورد، شهرداری تهران در برنامه‌های نوروزی از نمایش حاجی فیروز با صورت سیاه در کارناوال‌های نوروزی خودداری می‌کند. وی حتی از مدیران عامل بهشت زهرا، تاکسیرانی، مترو و اتوبوسرانی خواست در مورد فهم «حاجی‌فیروز» به او کمک کنند. با کلیک بر روی تصویر، مطلبی دیگر مرتبط با موضوع، در دسترس شما خواهد بود. این بخش نامه از روز گذشته واکنش‌های بسیاری به دنبال داشته و محمد جواد حق شناس رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران، با استناد به پژوهش‌های مهرداد بهار ایران شناس برجسته گفته است: گمان می‌رود که این چهره، برگرفته از یکی از اسطوره‌های تموز، ایزدِ کشاورزی و چارپایان، در میان‌رودان باستان باشد. او سپس ادعا کرد که چهره سیاه‌شده حاجی فیروز، گویای بازآمدنِ او از سرزمینِ مردگان است، و جام سرخِ او، نشان از خونِ سیاوش دارد. او همچنین گفته‌است که واژه سیاوش می‌تواند به معنیِ «مردِ سیاه» یا «سیاه‌رخ» باشد. اما درباره سیاهی چهره حاجی فیروز، نقدهایی مطرح شده و برخی، سیاه بودن چهره او را نژاد پرستانه می‌دانند در مقابل، درباره ریشه‌ای اساطیری سیاهی صورت شخصیت حاجی فیروز و نسبت آن با سربلند بیرون آمدن سیاوش از آزمایش ورگرم یا برآمدن او از دنیای مردگان و همچنین با سیاهی صورت ناشی از دود زغال و آتش، در پژوهش‌های هنری و ادبی بحث‌های مفصلی شده است. صرف نظر از بحث‌ها در این باره، لازم است به منظور پیشگیری از سوبرداشت های احتمالی، در کلیه برنامه‌های نوروزی شهرداری تهران، از نمایش حاجی فیروز با صورت سیاه در کارناوال‌های نوروزی اجتناب شود. در عین حال از پژوهشگران ادبی و هنری هنرمندان نمایشی به ویژه از هنرمندانی که سالهاست نقش حاجی فیروز را ایفا می‌کنند تقاضا می‌کنم تا با گشایش بحث در این باره، در رسیدن به فهم دقیق‌تر از این موضوع کمک کنند. دکتر میرجلال الدین کزازی نیز گفته است: تیرگی روی حاج فیروز می‌تواند نمادی از شب باشد. به سخنی دیگر شب روزگار فرومردگی و افسردگی جهان را نشان می‌دهد. در برابر، روز نشانه‌ای است از رستاخیز دیگرباره گیتی. جهانی که در تیرگی و سرما فروفسرده است از نشانه‌های زندگی که جنبش و تکاپوست بی بهره مانده است. با فرا رسیدن بهار جان و جنب از سر می‌گیرد زیرا خورشید در آن هنگام توش و توانی تازه می‌یابد. در همین حال شبان میرشکرایی از پژوهشگران و مردم شناسان گفته است: «حاجی‌فیروز» رسم زیاد قدیمی نیست، بسیاری از پژوهشگران تصور می‌کنند حاجی فیروز بازمانده «آتش افروز» ها است، اما این‌گونه نیست. حاجی فیروز بر اساس اسنادی که وجود دارد یک شخص است که در دوره قاجار زندگی می‌کرده و یکسری کارهایی را انجام می‌داده و پس از گذشت زمان برخی افراد به طبع آن این کارها را انجام دادند و در نهایت آن همه‌گیر شد پس حاجی فیروز جزو نمادهای کهن نوروز نیست. علی اعطا سخنگوی شورای شهر تهران نیز در واکنش به نامه معاونت فرهنگی اجتماعی در صفحه شخص توییترش نوشت: برای دکتر جوادی به عنوان یک جامعه شناس با دانش، احترام فراوان قائلم؛ اما به عنوان یک فرد علاقمند با مختصر مطالعاتی در حوزه فرهنگ و ادبیات، منطق اقدام ایشان را درک نمی‌کنم. فارغ از ریشه‌ها، در کجای فرهنگ ایرانی دوگانه نژاد سیاه / نژاد سفید دارای موضوعیت بوده؟! این نامه، از یک مرجع رسمی در حوزه مدیریت فرهنگی، چیزی جز پذیرش و رسمیت دادن به یک دوگانه ناموجود -یا حداقل بسیار کمرنگ- نیست. شهرداری دستگاه اجرایی است. پژوهش و گفتگو و کشف حقایق را به ساحت خاص خود بسپارید و دستور به توقف یک امر دایر فرهنگی و دستور ناپذیر ندهید. در منابعی دیگر خاستگاه حاجی فیروز به دوران ساسانیان بازمی‌گردد. کسی که در این زمان سیاه نیست و رخساری زیبا دارد و به عنوان «پیروز» و «خجسته» شناخته می‌شود و پیام آور نوروز برای شاه است و از جانب خدا آمده است. اینکه چرا او به رنگ سیاه درآمده و در دل فرهنگ مردم جای گرفته نیز قصه‌ای دیگر در پی دارد. در دل آثاری دیگر حاجی فیروز را راهنمایی می‌بینم که مردم را در آخرین روزهای زمستان (پنج روز آخر) به جانب دیدار ارواح عزیزانشان هدایت می‌کند. از جهتی دیگر و در راستای نوید بخشی حاجی فیروز که افزون بر رسیدن فصل تازه بهار و آمدن نوروز، سر زدن خورشید را نیز در بر می‌گیرد برخی پدیداری او را در دل فرهنگ مهر یا میترا جسته‌اند. «سودابه فضایلی» که در مقاله‌ای با عنوان «فیروز مقدس» این موضوع را بررسی کرده؛ بر این نظر است که ایزد مهر یا میتره واسطه‌ای است میان آفریدگار و آفریدگانش و از عهد و پیمان و ماه هفتم و روز شانزدهم هر ماه محافظت می‌کند. با کلیک بر روی تصویر، مطلبی دیگر مرتبط با موضوع، در دسترس شما خواهد بود.با کلیک بر روی تصویر، مطلبی دیگر مرتبط با موضوع، در دسترس شما خواهد بود. ـ مأخذ تکمیلی: وبگاه تابناک
|
