آیا تاب‌آوری اقلیمی در ایران ممکن است؟
دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته‌ی فرهنگستان علوم و مشاور بخش زلزله‌ی مرکز تحقیقاتِ راه، مسکن و شهرسازی، به‌تازگی در یادداشتی چند و چون و جوانبِ تاب‌آوری اقلیمی در ایران و امکان‌پذیر بودن یا نبودنِ آن را بررسی کرده است، که این یادداشت را در پی می‌خوانید: سال ۲۰۱۹، شعار روز جهانی کاهش سوانح (۱۳ اکتبر، ۲۱ مهرماه) از سوی سازمان ملل متحد، تاب‌آوری اقلیمی اعلام شد. مساله مخاطرات اقلیمی چنان در ۴ دهه اخیر به سلامت، صلح و امنیت بین‌المللی آسیب زده است که در دو دهه آغازین سده بیستم، میزان آسیب‌ها و تلفات جانی (حدود ۱.۵ میلیون نفر) و مالی مستقیم (حدود ۱۵۰۰ میلیارد دلار) با خسارت‌ها و تلفات جانی و مالی ۵۰ دهه پایانی سده بیستم برابری می‌کند. در بازه زمانی ۱۹۹۰-۲۰۱۶م (۱۳۶۹-۱۳۹۵ش) حدود ۶۰ هزار نفر از هموطنان ما در زمین‌لرزه‌ها کشته شده‌اند (و این تلفات حدود ۹۰ درصد کل تلفات مستقیم و فوری ما در مخاطرات مختلف طبیعی بوده است). گزارش پریونشن-وب نشان می‌دهد که ایران حدودا سالی ۲۵۰ میلیون دلار از مخاطرات طبیعی به طور متوسط در طی شش ساله ۲۰۰۵-۲۰۱۱ آسیب دیده است. این آسیب مستقیم اقتصادی برای بازه ۲۵ ساله ۱۹۹۰ -۲۰۱۴ حدود ۱۵ میلیارد دلار است. با توجه به اینکه در آینده بدون شک بیشترین جمعیت ایران، شهرنشین خواهند بود، چگونگی توسعه شهرهای ایران بسیار مهم و حساس است. روندی که اکنون در کشور ما دنبال می‌شود با توجه به افزایش معرضیت جمعیت به مخاطرات طبیعی، به دلایل مختلف به افزایش ریسک در مقابل سوانح طبیعی می‌انجامد : تحولات جمعیتی در ایران نمایانگر افزایش هر چه بیشتر جمعیت شهرنشین و تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگتر (برخوردارتر) است. بر پایه آمار بانک جهانی، دگردیسی جمعیت در ایران از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۵ نشان می‌دهد که تمرکز جمعیت در شهرهای با جمعیت بیش از یک میلیون نفر از ۱۲ و نیم میلیون در سال ۱۳۶۹ به حدود۲۱ و نیم میلیون در سال ۱۳۹۵ رسیده است. این در حالی است که نرخ افزایش این جمعیت در طی یک "دهه" (در دهه اول طی سالهای ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۹) در شهرهای بزرگ حدود ۳ درصد بوده و این میزان با رشد جمعیت شهرهای بزرگ به صورت "سالانه" در طی سالهای ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۵ برابری می کند! این موضوع نشان می‌دهد که آهنگ رشد جمعیت شهرهای بزرگ به ویژه در شش سال اخیر شتاب خاصی گرفته است. در ایران مخاطرات طبیعی متعددی به وقع پیوسته که مهمترین آنها سیل، زلزله، خشکسالی، تغییرات اقلیمی، سیل، ریزگرد‌ها و زمین لغزش‌ها و فرونشست زمین هستند. مخاطرات طبیعی موجب زیان‌های مالی، کشتار، ویرانی و دیگر خسارات جانی و مادی و طبیعی می‌شوند که جامعه توان مواجهه و مقابله با آن را ندارد. مخاطرات طبیعی را می‌توان به دو دسته مخاطرات زمین‌شناختی (زمین‌لرزه‌ها، فوران‌های آتشفشانی، رانش‌های زمین و سیلاب‌ها) و مخاطرات اکولوژیک (خشکسالی‌ها، بیابان‌زایی، فرسایش و جنگل‌زدایی) تقسیم کرد. اینکه هر کدام از این مخاطرات چقدر مهم هستند و میزان اثر آنها چقدر است، هنوز مطالعه و آمار دقیقی در دسترس نیست، ولی شک نیست که زمین‌لرزه، خشکسالی، سیل، فرونشست زمین، زمین‌لغزش و تغییرات اقلیمی از مهمترین مخاطرات ایران هستند که منجر به تلفات و خسارتهای مختلف مستقیم و غیر مستقیم می‌شوند. با کلیک بر روی تصویر، مطلبی دیگر مرتبط با موضوع، در دسترس شما خواهد بود.  |
