کشت و کار چهارمحالی‌ها از کرانه تا بستر رودخانه‌ها
فاجعه در سرچشمه‌های زاینده‌رود پای کشت و کار مزارع از کرانه‌های سرچشمه‌های زاینده رود در بالا دست، به بستر رودخانه ها کشیده شده است. رودخانه‌های «دهنو»، «زری آب» و «جوب آسیاب» خشکیده‌اند و در بستر و دلتایشان کشت و کار می‌شود. بر تعداد پمپاژهای سیار و ثابت در مسیر حوزه آبریز زاینده‌رود افزوده شده و کشاورزان با «شق نهر»، آبی که می‌رود تا به زاینده‌رود برسد را از مسیر منحرف کرده و به سوی زمین‌هایشان هدایت می‌کنند. کارشناسان آب و منابع طبیعی این رخداد را فاجعه در سرچشمه‌های زاینده‌رود می‌دانند. خبرگزاری میراث فرهنگی ــ گروه محیط زیست ــ سالها پیش اراضی زاینده رود در بالادست در چهارمحال و بختیاری دیم کشت می‌شدند؛ شیب و جنس خاک برای کشاورزی دیم مناسب بود، حالا چند سالی است که اهالی بالادست بر مسیر رودخانه‌ها بند بسته‌اند و یا شق نهر کرده‌اند، آب را تا بالای سراشیبی‌ها بردند و کشت و کار کردند. اما این آخر کار نیست، رودخانه‌هایی که از سرچشمه‌های زاینده‌رود بودند حالا خشکیده‌اند و در بسترشان کشت و کار می‌شود. به گزارش CHN پهنه‌های رودخانه‌های سرچشمه زاینده‌رود مثل دهنو ، جوب آسیاب، چم درو آب زری کشت و کار شده‌اند و کشاورزان بی مجوز و با مجوز با شق نهر و پمپاژ از آبی که به زاینده‌رود می‌ریزد آب برداشت و کشاورزی و باغداری می‌کنند 
بخشی از سرچشمه زاینده‌رود پیش از این در سال‌های گذشته متناسب با خاک این منطقه کشاورزان کشت دیم داشتند، اما حالا چند سالی است که اهالی با برداشت بی‌رویه از آب رودخانه‌ها کشت و کارشان را تا بستر رودخانه‌ها و حتی حوضچه دریاچه سد زاینده رود پیش برده‌اند. سرچشمه‌های زاینده‌رود در چلگرد، دهنو، آب زری، پلاسگان و چم بدر در بالادست مصرف شده‌اند و در دلتای این رودخانه‌ها آبی باقی نمانده‌است. این برداشت‌ها در حالی‌است که از ظرفیت یک میلیارد و چهارصد میلیون مترمکعبی سد زاینده رود ، کمتر از چهارصد میلیون مترمکعب آب در سد وجود دارد. اتفاقی که در محل سرچشمه‌های زاینده‌رود روی داده فاجعه‌ای است که هم گریبان اصفهان و هم گریبان چهارمحال بختیاری را گرفته؛ اما این تمام ماجرا نیست. در حالی که در بالادست در چهارمحال و بختیاری در ارتفاعات با برداشت بی‌رویه آب زاینده‌رود کشت و کار می‌شود، زاینده‌رود به اصفهان نرسیده و حق آبه بران پایین دست، آبی دریافت نکرده‌اند. 
کشت و زرع چهارمحالی‌ها تا نزدکی زاینده‌رود علاوه بر این در سه ماه گذشته سد بن ــ بروجن برای تامین آب و شرب و صنعت به مناقصه گذاشته شد و حالا رییس جمهور در سفرش به چهارمحال و بختیاری قول احداث این تونل را داده‌است. احداث این سد بارگذاری دیگری است که با برداشت 41 میلیون مترمکعب در سال از زاینده رود آب صنعت و شرب بروجن را تامین می‌کند. «باقری»، رییس حفاظت و بهره برداری از آبهای سطحی استان اصفهان، کشت و کار در کرانه‌ها و بستر سرچشمه‌های زاینده رود را فاجعه می‌داند و می‌گوید: «فاجعه‌ای که رخ داده این است که به خاطر افزایش سطح زیر کشت و مصرف آب زاینده‌رود، حق آب حق آبه داران در اصفهان و پایین دست به دستشان نمی‌رسد و پرداخت خسارات هم نمی‌تواند جبران این رخداد را در آینده بکند.» 
در این تصویر وضعیت کشت و زرع در کنار سرچشمه‌های زاینده‌رود دیده می‌شود این کارشناس آب با اشاره به کسری 5/2 میلیارد متر مکعبی آورد آب در حوزه زاینده رود در پنج سال اخیر می‌گوید: «یکی از دلایلی که بیشترین صدمات را به زاینده رود وارد ساخته، نبود مدیریت یکپارچه در این سالها است. در حال حاضر بستر و حریم دریاچه سد زاینده رود کشت شده است و دلیل دیگرچالش زاینده رود برداشت‌هایی بوده که طی این سالها شدت بیشتری گرفته و به همین دلیل سطح آب در سد زاینده رود پایین رفته است.» 
کشت و زرع تا نزدیکی زاینده‌رود او می گوید با دو یا سه روش آب می‌تواند در زاینده‌رود جاری شود. یکی اینکه کشاورزی در حوضه زاینده‌رود کاهش یابد و در بخش صنایع بارگزاری جدید صورت نگیرد. دیگری اینکه مصرف آب در شرب ساماندهی و تلفات آب و هم چنین فرسودگی اصلاح شود. باقری در ادامه به انتقال آب از حوضه های مجاور اشاره می‌کند اما می افزاید: «اگر جلوی توسعه کشت در بالادست و پایین دست را نگیریم و اگر سیستم های آبیاری مکانیزه به کار گرفته نشوند، انتقال آب نتیجه‌ای نخواهد داشت.» 
برداشت آب از سرچشمه‌های زاینده‌رود مسئولان حفاظت و بهره برداری از آبهای سطحی استان چهارمحال و بختیاری می گویند 85 تا 90 درصد از پمپاژهای حوضه تحت نظارتشان توسط20 ایستگاه پمپاژ آب مجاز انجام می‌شود و 20 تا 25 در صد برداشت‌ها بدون مجوز صورت می گیرد. رییس حفاظت از آبهای سطحی این استان می گوید پیگیری تخلفات در این حوزه راهکار قانونی دارد اما برخورد قضایی صورت نمی‌گیرد. از سویی دیگر گفته می‌شود عمده ایستگاه‌هایی که در محدوده بالادست زاینده رود وجود دارند هیچ اهرم کنترلی برای برداشت آب ندارند. مسئولان آب منطقه‌ای اصفهان در سد زاینده‌رود می‌گویند تاکنون هیچ‌کدام از دستگاه‌های دولتی در بالادست همکاری لازم برای نصب کنترها در مسیر خط لوله را نداشته‌اند 
سد زاینده‌رود مدیریت آب چند سالی است که استانی شده و در این حال وضعیت رودخانه زاینده‌رود اسیر مدیریت‌های استانی شده‌است. کارشناسان می‌گویند راهکار نجات این رودخانه مدیریت یکپارچه است. مدیریت منطقه‌ای آب در دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد استانی شد و از آن زمان خشکی زاینده رود وخیم‌تر شده‌است. با مدیریت استانی و همچنین خشکسالی پنج‌سال گذشته، زاینده رود و تالاب گاوخونی خشکیده و کشاورزی در شرق اصفهان به بحران رسیده است عکس و گزارش از معصومه شهباز
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
