شاهدژ اصفهان جایگاه نگه‌داری خزانه‌ها در حکومت سلجوقی بوده است
بر پایه‌ی منابع تاریخی و تازه‌ترین یافته‌های کاوش‌های باستان‌شناسی، قلعه‌ی «شاهدژ» محل نگه‌داری خزانه‌های دولتی در حکومت سلجوقی بوده است. فریبا سعیدی انارکی، سرپرست هیأت باستان‌شناسی در این باره گفت: قلعه‌ی شاهدژ که محل شناسایی این خزانه‌ها در حکومت سلجوقی بوده است، در کوه صفه در جنوب غرب اصفهان و در بلندترین نقطه‌ی کوه، با فاصله‌ی کمی از قله با عرصه‌ای در حدود ۴۵ هکتار ساخته شده است. وی با اشاره به فصل دوم کاوش و بیان اینکه دو بخش موسوم به جایگاه اشراف واقع در جنوب ارگ مرکزی و دیواره شمالی قلعه موسوم به نظاره‌گاه پس از مطالعه به طور کامل از زیر خاک بیرون آورده شد، اظهار کرد: فضا و معماری این قلعه شامل اتاق‌های جانبی منتهی‌الیه شرقی، دیوار اتاق‌های ارگ مرکزی، برج‌های دیده‌بانی و ورودی غربی ارگ مرکزی نیز در این کاوش مشخص شد. این باستان‌شناس ادامه داد: یافته‌های باستان‌شناسی این فصل از کاوش‌ها بسیار محدود بود که قطعات سفال لعابدار سبز، فیروزه‌ای، بادمجانی، لعاب پاشیده و سفال بدون لعاب که عموما قطعات ظروف بزرگی مانند خمره و لاوک و نیز ظروف کاربردی است، را شامل می‌شد. وی ادامه داد: بناهای این مجموعه متنوع و شامل ارگ مرکزی، سربازخانه‌ها، تاسیسات جانبی وابسته به ارگ مرکزی مانند حمام، کارگاه‌های آهنگری و چرم‌سازی انبار و آشپزخانه و محل پخت‌وپز است. آب انبارها، آبگیر و بند، انبارهای منفرد، برج‌های دیده‌بانی و دیوار بزرگ دفاعی، سایر بناها را شامل می‌شوند که به طور پراکنده در محدوده قلعه طراحی و ساخته شده‌اند. 
سعیدی‌انارکی افزود: این قلعه که ارگ مرکزی شارستان و ربض را شامل می‌شود، دارای ساختاری لایه لایه و یادآور طراحیِ شهریِ شهرهای پیش از اسلام و دوران اسلامی است؛ همچنین چندین لایه دفاعی بسیار فشرده از ارگ مرکزی محافظت می‌کند که از بیرونی‌ترین لایه به درون، به ترتیب شامل دیوار بزرگ دفاعی، برج‌های دیده‌بانی و دو لایه برج و بارو می‌شود. وی با اشاره به این که کاوش‌ها در فضای وابسته به ارگ مرکزی و خواناسازی دیواره شمالی مشرف بر شهر اصفهان و لبه پرتگاه انجام گرفته است، گفت: علاوه بر طراحی فضای هوشمندانه و تفکیک فضاها بر اساس کاربری، دارای تزیینات وابسته به معماری شامل گچبری با تزیین‌های گیاهی و هندسی، نقاشی‌های دیواری با طرح‌های هندسی و گیاهی است. این باستان‌شناس همچنین اظهار کرد: در منابع تاریخی مانند راحه الصدور راوندی و تاریخ جهانگشای جوینی که از منابع دوره سلجوقی هستند، از این قلعه و تاریخ و حوادث پر فراز و نشیب آن، صحبت شده است. راوندی تاریخ ساخت این قلعه را به ملکشاه سلجوقی نسبت می‌دهد؛ هر چند با توجه به شواهد باستان‌شناسی به احتمال زیاد تاریخ ساخت آن به دوره ساسانی باز می‌گردد. سعیدی‌انارکی با اشاره به تاریخ این قلعه، خاطرنشان کرد: پس از محاصره و سقوط قلعه توسط محمد شاه سلجوقی منابع تاریخی در مورد آن سکوت کرده‌اند و در یافته‌های باستان‌شناسی نشانی از تداوم حیات در آن دیده نمی‌شود. 
|
