نام مقاله : بررسی و ارزیابی میراث کهن شهرسازی ایران؛ با تاکید بر ضرورت بازشناسی سکونتگاه‌های زیرزمینی ایران پدیدآورنده : مسلم بیرانوند انتشاریافته در : مجله‌ی «پژوهش و برنامه‌ریزی شهری» (شماره‌ی 12، بهار 1392) شمار صفحه‌ها : 16 فرمت : PDF اندازه‌ی فایل : 513 کیلوبایت چکیده : سکونتگاه‌های زیرزمینی که در دو دهه‌ی اخیر توجه مجامع حرفه‌ای و علمی جهانی را به خود جلب کرده‌اند و در دهه‌های 70 میلادی بی‌اهمیت و غیرقابل‌قبول قلمداد می‌شدند، در سال‌های اخیر به‌عنوان هنر نوآورانه‌ی بشر در به آشتی رسیدن با طبیعت مطرح شده‌اند و در سرا سر جهان مورد عنایت قرار گرفته‌اند. سرزمین ایران شمار شایان‌توجهی از این گونه‌ها را در خود جای داده و از این لحاظ دارای پتانسیل بالایی است. موقعیت قرارگیری این زیستگاه‌ها در دل خاک و فن‌آوری هوشمندانه‌ی به‌کارگرفته‌شده در آن‌ها، راز ماندگاری این میراث کهن تا به امروز بوده است. شهرهای زیرزمینی که جنبه‌ی پناهگاهی دارند، به دو شکل پدید آمده‌اند: یا در بیرون از شهرها و در دل تپه‌های طبیعی و یا در زیر شهرهای مسکونی، تا ژرفای حتا ۵۰متری از سطح زمین ساخته شده‌اند. گستردگی این شهرها در زیر زمین در راستای حفاظت از جان و مال در مواقع ناامنی، زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته‌اند. بسیاری از این معماری‌های خودایستا، با ورود به ژرفای زمین شکل گرفته‌اند. همچنین همه‌ی آن‌ها بر پایه‌ی کیفیت ویژه‌ی بستر طبیعی‌شان و احترام انسان به طبیعت ایجاد شده‌اند. منظر طبیعی پیرامون مجموعه در همه‌ی آن‌ها، به‌خوبی حفظ شده و با کم‌ترین دخل و تصرف در محیط صورت پذیرفته است. در راستای بهره‌مندی از آسایش گرماییی ثابت در این گونه فضاها، مصرف انرژی ناچیز بود و به این ترتیب تعامل هوشمندانه‌ای میان زیست انسان و طبیعت شکل می‌گرفت، که به‌رغم دگرگونی‌هالی پسین، پایداریِ بی‌همتایی به آن می‌بخشید. از این رو، ضروری به نظر می‌رسد تا با پژوهش‌های هرچه بیشتر در این زمینه، این گونه از معماریِ ایران نیز کم‌کم جایگاه و اعتبار خود را بازیابد. روش تحقیق به‌کاررفته در این پژوهش، توصیفی ـ موردی و تاریخی ـ تفسیری است. کلیدواژه‌ها : تکنیک ساخت، خودایستا، سرپناه طبیعی، سکونتگاه زیرزمینی.
|
