■ عنوان مقاله: ارزیابی خطر سیل ناشی از عوامل انسانی با بهره‌گیری از سامانه‌ی اطلاعات جغرافیایی (GIS)؛ نمونه‌پژوهی: استان تهران
■ نویسندگان: شریف مطوف، هاله مهدی‌پور، فرشته اصلانی ■ انتشاریافته در: نشریه‌ی «پژوهش‌های منظر شهر»، شماره‌ی ۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۴. ■ چکیده : توسعه روز افزون جوامع و پیچیده شدن روابط درونی و خارجی آنها، اهمیت پرداختن به مدیریت و برنامه‌ریزی در کاهش بلایا و اثرات آنها بر سکونتگاه‌های انسانی را بیش از پیش نمایان می‌کند. استان تهران به لحاظ شرایط طبیعی، منطقه‌ای، پراکندگی جمعیت، موقعیت استقرار شهر‌ها و آبادی‌ها، دارای استعداد بالقو‌‌ای در بروز بلایای طبیعی و ایجاد شرایط بحرانی می‌باشد. به همین علت برنامه‌ریزی منطقه‌ای و ارزیابی استان در برابر بلایا امری مهم و حیاتی محسوب می‌شود. در این پژوهش سعی برآن است که رویکرد و مدلی مؤثر در ارزیابی خطر سیل ناشی از عوامل انسانی استان تهران ارائه گردد. هدف این مقاله، پهنه‌بندی خطر سیل ناشی از دخالت‌های انسانی استان تهران بر پایه تحلیل اطلاعات استخراج شده سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) است. در این پژوهش از پارامترهای خاص مانند: کاربری اراضی، تراکم جمعیت، رودخانه‌ها، مسیل‌ها و حریم رودخانه، در تهیه لایه‌ها استفاده شده‌است. سپس با تهیه لایه‌های مورد نیاز استان تهران، به آنها بر اساس میزان اهمیتشان در بروز سیلاب وزن‌داده شده و در نهایت نفشه پهنه‌بندی خطر سیل استان تهران به دست آمده‌است. در این مراحل از لایه‌هایی مانند تجاوز به حریم رودخانه جهت توسعه و ساخت و ساز، میزان فرسایش خاک، جنگل‌زدایی و دیگر موارد که منجر به سیل در استان تهران می‌شوند، استفاده خواهد‌شد. در انتها نقشه پهنه‌یندی احتمال سیل و وضیعت بحرانی نشان می‌دهد که در درصد قابل توجهی از مساحت استان تهران در پهنه احتمال وقوع سیل بسیار و بسیار بالا قرار دارد و مناطقی در خطر احتمال بسیار شدید وقوع سیل ناشی از دخالت‌های انسانی می‌باشد که در صورت وقوع سانحه سکونتگاه‌های شهری و روستایی این مناطق اثرات مخرب و غیر قابل جبرانی به جای می‌گذارد. به همین دلیل جهت مدیریت بحران و کاهش آسیب‌پذیری و خسارات مناطق با خطر بالا و بسیار بالا، نیازمند برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های مناسب و قابل اجرا همانند: کاهش تراکم سکونتگاه‌های انسانی در حریم رودخانه و مسیل‌ها، وضع قوانین ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها و رعایت استاندارهای زمین‌های زراعی، برای هر منطقه می‌باشد. ■ کلیدواژ‌ه‌ها : ارزیابی خطر، سیل، عوامل انسانی، سامانه‌ی اطلاعات جغرافیایی،استان تهران.
|
