نام مقاله : ریخت‌شناسی معماری مسجد کبود تبریز پدیدآورندگان : محمدباقر کبیرصابر ، حامد مظاهریان ، مهناز پیروی انتشاریافته در : دوفصل‌نامه‌ی «مطالعات معماری ایران» (شماره‌ی 6، پاییز و زمستان 1393) شمار صفحه‌ها : 19 فرمت : PDF اندازه‌ی فایل : 2.7 مگابایت چکیده : مسجد کبود تبریز یکی از نفایس معماری ایرانی است، که با وجود اهمیت بی‌بدیل این بنا در منظومه‌ی میراث معماری ایرانی، ابهام‌هایی درباره‌ی آن وجود دارد. این مقاله به بررسی یکی از این ابهام‌ها می‌پردازد که درباره‌ی ویژگی‌های سبکیِ این مسجد است. دلیل تردیدها درباره‌ی شیوه‌ی معماریِ این بنا، به هندسه‌ی پلان و ترکیب حجمیِ ویژه‌ی آن بازمی‌گردد، که باعث شده این بنا از دیگر نمونه‌های معماری مسجد در ایران متمایز باشد. شیوه‌ی معماریِ این بنا اگرچه باب تازه‌ای در طراحی مسجد در معماری ایرانی گشود، نتوانست اشتیاق و رغبت معمارانِ پسین را برای تکرار و تکمیل فرم آن برانگیزد؛ از همین رو، اندیشه‌ی به‌کاررفته در آفرینش معماری مسجد کبود تبریز، همچون تک‌ستاره‌ای بود که یک بار درخشید و سپس به خاموشی گرایید. این نوشتار در پی پاسخ‌گویی به این پرسش‌هاست: ۱. هویت معماری مسجد کبود تبریز ریشه در فرهنگ معماریِ کدام سرزمین دارد؟ ۲. اگر ترکیب حجمی این بنا برگرفته از الگوهای معماریِ وارداتی است، پس چرا فرم‌های معماری ایرانی در سیمای آن موج می‌زنند؟ ۳. در تکوین نهایی این اثر معماری، اتمسفر فرهنگی ایرانِ قرن نهم چه‌گونه و به چه اندازه اثرگذار بوده است؟ این پژوهش به‌لحاظ محتوا، با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام پذبرفته و پدیدآورندگان در مرحله‌ی مطالعه‌ی تطبیقی با دیگر نمونه‌های معماری، از روش بررسی قیاسی نیز بهره گرفته‌اند. در این مقاله، نشان داده می‌شود که بنای مسجد کبود تبریز هرچند شباهت فرمی به برخی آثار معماریِ عثمانی دارد، معماران سازنده‌ی آن که هنرمندانِ ایرانیِ خطه‌ی آذربایجان بودند، با کاربست اندیشه‌ی بومی و فنون سنتی، چنان فرم وارداتی این مسجد را با عناصر فرهنگ معماری ایرانی درآمیخته‌اند که دستاوردِ فرجامین، سیمای معماریِ ایرانی به‌خود گرفته و بخشی از آن شده است. کلیدواژه‌ها : فرم معماری، ویژگی‌های سبکی، معماری ایرانی، مسجد کبود، تبریز، معماری عثمانی.
|
